Ալ փլէ՛ք այդ պատը

ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ

 

«Ակօս» թերթը հիմնուեցաւ, հայ ժո­­ղովուրդի ձայ­­նը Թուրքիոյ հա­­սարա­­կու­­թեան լսե­­լի դարձնե­­լու հա­­մար։ Լծո­­ւեցաւ իր առա­­քելու­­թեան հայ ժո­­ղովուրդի դէմ յա­­րատեւ ատե­­լու­­թեան դի­­մադ­­րե­­­լու նպա­­տակաւ։ Ան­­շուշտ, որ այդ առա­­քելու­­թեան ձեռ­­նարկող միտ­­քը քա­­ջաբար կը գի­­տակ­­ցէր, թէ ինչպի­­սի հրէշ սար­­քի մը դէմ կ՚ընդվզի։ Սկսե­­լով հիմ­­նա­­­դիր գա­­ղափա­­րախօ­­սու­­թե­­­նէ մին­­չեւ ամե­­նախոր ծալ­­քե­­­րը, բա­­նակը, խորհրդա­­րանը, ակա­­դեմիան, դի­­ւանա­­գիտու­­թիւնը, գրա­­կանու­­թիւնը ամ­­բողջ եր­­կիր մը կը փոր­­ձէին սու­­տի ու կեղ­­ծի­­­քի մի­­ջոցաւ եր­­կիր մը յա­­ռաջ տա­­նիլ։ Հրանդ Տին­­քի հիմ­­նած «Ակօս»ը ահա այդ կեղ­­ծի­­­քի մե­­քենա­­յի ատամ­­նե­­­րուն մխրճո­­ւած պող­­պա­­­տեայ ձող մըն էր։ Ձո­­ղը ճիշդ է, որ ճզմո­­ւեցաւ այդ ատամ­­նա­­­շարի դար­­ձո­­­ւած­­քին մէջ, բայց յա­­ջողե­­ցաւ նաեւ լրջօ­­րէն վնա­­սել կեղ­­ծի­­­քի մե­­քենան։ Թէեւ ան այժմ կը շա­­րու­­նա­­­կէ պտը­­տիլ, բայց ար­­ձա­­­կած ձայ­­նե­­­րը ան­­հանդուրժե­­լի են բո­­լորին հա­­մար։ Թուրքիոյ պե­­տակա­­նու­­թեան կեղ­­ծի­­­քին եւ ու­­րա­­­ցու­­մին ձայ­­նագրո­­ւած ձայ­­նապնա­­կէն լսո­­ւածը միայն տհաճ աղ­­մուկ է այ­­լեւս։

Մար­­դիկ կան, որոնք կեան­­քի եկած են պա­­հան­­ջել հար­­կին ամե­­նակա­­րեւոր պար­­տա­­­կանու­­թիւնը ստանձնե­­լու հա­­մար։ Հրէշ Գո­­ղիաթ, որուն ամէն քայ­­լա­­­փոխին եր­­կի­­­րը կը թնդար, ան­­զօր մնաց իր դէմ յայտնո­­ւող պա­­տանի Դա­­ւիթի դի­­մաց։ Մին­­չեւ ատամ­­նե­­­րը զի­­նուած Գո­­ղիաթի դի­­մաց Դա­­ւիթ ու­­նէր միայն ու միայն թաշ­­կի­­­նակին փա­­թաթո­­ւած քար մը։ Եւ ան­­շուշտ մէկ աւե­­լին՝ ան­­վախ կտրի­­չի կամ­­քը։ Այդքա­­նը բա­­ւարար էր, որ տա­­պալէր սար­­սա­­­փազ­­դու հրէ­­շին։ Գո­­ղիաթը տա­­պալե­­լը Դա­­ւիթի ցան­­կութիւ­­նը չէր, այլ հար­­կադրու­­թիւնը։ Ինչ հե­­տաքրքրա­­կան է, որ այդ նոյն բնա­­գաւա­­ռի երե­­խէք այ­­սօր ալ ու­­նին նման կամ­­քը, զի­­րենք շրջա­­պատող բա­­նակ­­նե­­­րու դի­­մաց սո­­վորա­­կան քա­­րով մը դի­­մադ­­րե­­­լու հա­­մար։ Մենք կրնանք յա­­ւելել այս օրի­­նակ­­նե­­­րը յի­­շելով ատը­­յաման­­ցի մի պարզ որբ՝ Մի­­սաք Մա­­նու­­շեանը, որ նոյն վճռա­­կամու­­թեամբ դի­­մադ­­րած էր իր ժա­­մանա­­կի Գո­­ղիաթին, Աշ­­խարհա­­կալ գեր­­տէ­­­րու­­թեան Գեր­­մա­­­նիոյ դի­­մաց։ Պատ­­մութիւ­­նը երբ որ կա­­րիքը զգայ, կը ծնի Ժան Տար­­քեր կամ Սա­­սունցի Դա­­ւիթ­­ներ, որոնք պատ­­րաստ են իրենց վի­­ճակա­­ծը ի կա­­տար բե­­րելու։

Հրանդ Տինք 19 Յու­­նո­­­ւար 2007-ին, վախ­­կոտ լա­­կոտի մը կրա­­կոցով մա­­հացաւ։ Այդ պա­­հէն ետք իր կեան­­քի բո­­լոր հանգրո­­ւան­­նե­­­րը յա­­տուկ նշա­­նակու­­թիւն ու­­նե­­­ցան։ Մին­­չեւ այդ միայն ըն­­տա­­­նեկան շրջա­­նակին մէջ իմաստ եւ նշա­­նակու­­թիւն ու­­նե­­­ցող բազ­­մա­­­թիւ լու­­սանկար­­ներ դուրս եկան իրենց սնտուկնե­­րէն եւ իբ­­րեւ վկա­­յու­­թիւն ար­­ժա­­­նացան մի առ մի քննարկման։ Անոնց մէջ կար մէ­­կը, որ թե­­րեւս մին­­չեւ այդ օր ոչ մէկ նշա­­նակու­­թիւն պի­­տի ու­­նե­­­նար, քա­­նի որ նոյ­­նիսկ ըն­­տա­­­նիքի ան­­դամնե­­րը իսկ մոռ­­ցած ըլ­­լա­­­յին այդ լու­­սանկա­­րին մէջ յայտնո­­ւող դէմ­­քե­­­րը։ Հա­­ւանա­­բար որ­­բա­­­նոցի տա­­րինե­­րէն մնա­­ցած նկար մըն էր այդ, ուր Հրանդ իր թե­­ւերը լայն բա­­ցած էր իր­­մէ փոքր տա­­րիքով եր­­կու պա­­տանի­­ներու վրայ։ Նկար մը, որ ինքնին ապա­­ցոյցն է Հրանդ Տին­­քի կազ­­մո­­­ւած­­քին։ Կան մար­­դիկ որոնք իրենց թե­­ւերը լայն բա­­նալով ան­­պաշտպա­­նին վրայ կը վտան­­գեն նաեւ իրենց սե­­փական կեան­­քը։ Բայց այդ մէ­­կը բնազ­­դա­­­յին է։ Կապ չու­­նի որե­­ւէ սպառ­­նա­­­լիքի հետ։

Թուրքիոյ պե­­տական միտ­­քը իր ու­­սե­­­րուն ճնշող պատ­­մութեան ծանր մեղ­­քին դի­­մաց ճա­­րահա­­տօրէն իւ­­րա­­­ցու­­ցած է հա­­յատեացու­­թիւնը։ Այդ ծանր մեղ­­քի, այդ անըն­­դունե­­լի ոճ­­րա­­­գոր­­ծութեան պա­­տաս­­խա­­­նատո­­ւու­­թե­­­նէ խու­­սա­­­փելու հա­­մար ստի­­պուած էր զո­­հը մե­­ղաւոր հռչա­­կելու։ Ստի­­պուած էր ատե­­լու­­թիւն սեր­­մա­­­նելու հա­­յու հան­­դէպ, որ­­պէսզի իր սե­­րունդնե­­րուն դի­­մաց ար­­դա­­­րաց­­նէր իր գոր­­ծած ոճի­­րը։

«Ակօս»ի հրա­­տարա­­կու­­թիւնով Հրանդ Տինք ան­­մեղ ժո­­ղովուրդի մը վրայ կը պար­­զէր իր պահ­­պա­­­նիչ լայն թե­­ւերը։ Ու­­րա­­­ցու­­մի դէմ մի­­ջոց մը ըլ­­լա­­­լով ծրագ­­րած էր իր հրա­­տարա­­կած թեր­­թը։ Այսքա­­նը իսկ մա­­հացու մեղք էր Թուրքիոյ իշ­­խա­­­նու­­թիւննե­­րու հա­­մար։ Ար­­դա­­­րեւ Թուրքիոյ տա­­րած­­քին մին­­չեւ դար մը առաջ իր գո­­յու­­թիւնը պա­­հած հայ ժո­­ղովուրդի մա­­սին ամէն գի­­տելիք, ամէն տե­­ղեկու­­թիւն վտան­­գա­­­ւոր էր երկրի վար­­չա­­­կար­­գի հաշ­­ւոյն։ «Ակօս»ի հրա­­տարա­­կու­­թե­­­նէն ետք ամե­­նամեծ ու­­շադրու­­թեան կ՚ար­­ժա­­­նանա­­յին այն հա­­մառօտ տե­­ղեկու­­թիւննե­­րը, որոնք կը վկա­­յէին այս երկրի մէջ հա­­յերու ան­­ցեալին։ Չէ՛ որ պե­­տու­­թիւնը յա­­ջողած էր կեր­­տել այնպի­­սի ըն­­կա­­­լում մը, որու հա­­մաձայն երկրի բնակ­­չութիւ­­նը պի­­տի կար­­ծէր, թէ հա­­յը ո՛չ թէ այս երկրի բնիկ տե­­ղացի ժո­­ղովուրդն է, այլ ձե­­ւով մը հոս հա­­սած չես գի­­տեր ինչ ծա­­գու­­մով օտար տարր մը։ Ահա Հրան­­դի «Ակօս»ը եկած էր այդ կեղ­­ծի­­­քը փուլ տա­­լու։ Մահ­­կա­­­նացու ծանր մեղք մը, որ ուղղո­­ւած է երկրի գո­­յու­­թեան։ Չէին կրնար հան­­դուրժել եւ ար­­դէն չեն հան­­դուրժած։ Մնաց, որ դեռ կար աւե­­լին։ Հրանդ Տինք իր հրա­­տարա­­կու­­թիւննե­­րով կը պար­­զէր այս երկրի հա­­մար ազ­­գա­­­յին հե­­րոս ներ­­կա­­­յացո­­ւած Սա­­պիհա Կէօք­­չե­­­նի իրաւ ինքնու­­թիւնը։ Ար­­դա­­­րեւ շա­­տեր «Ակօս»ի մի­­ջոցաւ իմա­­ցան, թէ Թուրքիոյ ազ­­գա­­­յին հե­­րոսը ու­­րիշ մէ­­կը չէ այլ հա­­յազ­­գի որբ մը՝ Հա­­թուն Սե­­պիլ­­ճեան։ Հան­­րա­­­պետու­­թիւնը չէր կրնար հան­­դուրժել այս բո­­լորին եւ հե­­տեւա­­բար դի­­մեց ինքնա­­պաշտպան­­ման աւան­­դա­­­կան եղա­­նակ­­նե­­­րու։ Պատ­­մութեան այդ հա­­տուա­­ծը հետզհե­­տէ ծա­­նօթ է բո­­լորին։ Նախ Ազ­­գա­­­յին անվտան­­գա­­­ութեան ծա­­ռայու­­թեան եր­­կու գոր­­ծիչներ զգու­­շա­­­ցու­­ցին Հրանդ Տին­­քը, Իս­­թանպու­­լի կու­­սա­­­կալու­­թեան մէջ։ Ապա վրայ հա­­սաւ ազ­­գայնա­­կան «Գորշ Գայլ»երու սպառ­­նա­­­կան բնոյ­­թով բո­­ղոքի եր­­թը դէ­­պի «Ակօս»ի խմբագ­­րա­­­տուն։ Շու­­տով դատ բա­­ցուե­­ցաւ Հրանդ Տին­­քի դէմ, իբ­­րեւ թէ թրքու­­թիւնը նա­­խատե­­լու մե­­ղադ­­րանքով։ Մինչդեռ Հրանդ իբ­­րեւ հա­­մայ­­նա­­­վար չէր կրնար որե­­ւէ ազ­­գութիւն նա­­խատել։ Ան խնդիր ու­­նէր ո՛չ թէ մարդկանց ազ­­գա­­­յին պատ­­կա­­­նելու­­թեան հետ, այլ այդ պատ­­կա­­­նելու­­թիւնով մարմնա­­ւորո­­ւած հա­­կամարդկա­­յին ամէն տե­­սակ գա­­ղափա­­րախօ­­սու­­թեան հետ։

Ի վեր­­ջոյ լրագ­­րո­­­ղու­­թիւն կո­­չուած արո­­ւես­­տը Հրան­­դին հա­­մար Գո­­ղիաթի ճակ­­տին շպրտո­­ւած քար մըն էր միայն։ Բայց ան խիստ հա­­ւատա­­րիմ մնաց այդ աս­­պա­­­րէզին թե­­լադ­­րած բո­­լոր սկզբունքնե­­րուն։ Լրագ­­րո­­­ղու­­թիւնը եր­­բեք անար­­դա­­­րու­­թիւն ար­­տադրող գոր­­ծիք մը չե­­ղաւ իրեն հա­­մար։ Որ­­պէս քա­­ղաքա­­կան բա­­րոյա­­կանու­­թիւն կը խու­­սա­­­փէր ոեւէ մէ­­կուն անար­­գե­­­լէ, բայց բա­­ցար­­ձա­­­կապէս չէր ար­­տօ­­­նէր, որ որե­­ւէ մէկն ալ անար­­գէ իր ազ­­գը, իր ազ­­գին սրբու­­թիւննե­­րը։ Ստի­­պուած չէր, բայց ան­­վա­­­րան մաս­­նակցե­­ցաւ զինք հրա­­ւիրող բո­­լոր հե­­ռուստա­­հաղոր­­դումնե­­րու։ Վեր պա­­հեց իր ժո­­ղովուրդի ար­­ժա­­­նապա­­տուու­­թիւնը։ Ինք ալ խու­­սա­­­փեցաւ որե­­ւէ ժո­­ղովուրդի ար­­ժա­­­նապա­­տուու­­թիւնը վի­­րաւո­­րելէ։ Սա­­կայն այս բո­­լորը Թուրքիոյ քա­­ղաքա­­կան մտքին հա­­մար մա­­հացու յան­­ցա­­­գոր­­ծութիւններ էին։

Հրանդ Տին­­քի սպա­­նու­­թիւնը բո­­լոր այս գոր­­ծօննե­­րու բեր­­մամբ կա­­րելի չէ իր հու­­նէն դուրս բե­­րել եւ այլ կերպ ներ­­կա­­­յաց­­նել։

Ինչպէս որ Սե­­բաս­­տիոյ մէջ ալե­­ւինե­­րու ուղղո­­ւած զան­­գո­­­ւածա­­յին սպա­­նու­­թեան ոտ­­նա­­­հետ­­քե­­­րը կը նշմա­­րենք Մա­­րաշի կո­­տորա­­ծին մէջ, ինչպէս որ Տէր­­սի­­­մի ցե­­ղաս­­պա­­­նու­­թեան ոտ­­նա­­­հետ­­քե­­­րը կը տես­­նենք 1915-ի ցե­­ղաս­­պա­­­նու­­թեան մէջ, մար­­դու Իրա­­ւունքնե­­րու պաշտպան Թա­­հիր Էլ­­չիի սպա­­նու­­թիւնն ալ կա­­րելի չէ ան­­ջա­­­տել Հրանդ Տին­­քի ոճի­­րէն, կամ այս վեր­­ջինն ալ կա­­րելի չէ մե­­կու­­սացնել Սա­­պահատ­­տի­­­ն Ալիի, Գրի­­գոր Զոհ­­րա­­­պի սպա­­նու­­թե­­­նէն։

Ոճ­­րա­­­գոր­­ծութեան այս անի­­ծեալ աւան­­դոյթը ար­­ժա­­­նի կեր­­պով պար­­զա­­­բանե­­լու հա­­մար ստի­­պուած ենք դեր­­ձա­­­նի կծի­­կը ի սկզբա­­նէ քա­­կելու։ Այդ ընե­­լու ժա­­մանակ մեր դի­­մաց պի­­տի ներ­­կա­­­յանայ եր­­բեմնի Ներ­­քին գոր­­ծոց նա­­խարար Մեհ­­մետ Աղա­­րի «պա­­տը կը փլի» վա­­խով ձեռք չտո­­ւած աղիւ­­սը։ Մի ու­­րիշ լրագ­­րո­­­ղի, Ու­­ղուր Մումճո­­ւի մա­­հէն ետք Աղար ըսած էր թէ կը տես­­նէ պա­­տին վրայ այս չա­­րագոր­­ծութեան տե­­ղի տո­­ւող աղիւ­­սը, բայց չի կրնար դպչիլ՝ քա­­նի որ այդ աղ­­իւսը տե­­ղէն շար­­ժե­­­լով ամ­­բողջ պա­­տը պի­­տի փլի։ Մենք հի­­մա վճռա­­կամ կ՚աղա­­ղակենք՝ «Քա­­շեցէք այդ աղիւ­­սը, որ­­պէսզի փլի սա սխալ կա­­ռու­­ցո­­­ւած մար­­դասպան պա­­տը»։ Վեր­­ջա­­­պէս այդ պա­­տի փլու­­զումը ո՛չ թէ մեր, այլ չա­­րագործնե­­րու հա­­մար կեն­­սա­­­կան նշա­­նակու­­թիւն ու­­նի եւ եթէ փլի անոր տա­­կը մնա­­ցողը մենք պի­­տի չըլ­­լանք ան­­կասկած։

 

Kategoriler

ԱՌՕՐԵԱՅ