«Անցեալին նայիլ, ապագան ծրագրել»

Մի­ջազ­­գա­­­­­­­յին Հրանդ Տինք հիմ­­­­­նարկի կազ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կեր­­­­­պած մրցա­­­­­նակա­­­­­տուու­­­­­չութեան նա­­­­­խօրէին Իս­­­­­թանպուլ, Լիւթֆի Քըր­­­­­տար հա­­­­­մագու­­­­­մարնե­­­­­րու կեդ­­­­­րո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նին մէջ կա­­­­­յացաւ «Ան­­­­­ցեալին նա­­­­­յիլ, ապա­­­­­գան ծրագ­­­­­րել» խո­­­­­րագ­­­­­րեալ բա­­­­­նախօ­­­­­սու­­­­­թիւն մը։ Նա­­­­­խորդ տա­­­­­րինե­­­­­րու դափ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կիր­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը եւ դա­­­­­տակազ­­­­­մի ան­­­­­դամնե­­­­­րը մէկ­­­­­տե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ղող բա­­­­­նախօ­­­­­սու­­­­­թեան ըն­­­­­թացքին քննար­­­­­կո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւեցան մար­­­­­դու իրա­­­­­ւունքնե­­­­­րու, ար­­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու­­­­­թեան եւ ազա­­­­­տու­­­­­թեան վե­­­­­րաբե­­­­­րող խնդիր­­­­­ներ։

Հիմ­­­­­նարկի վար­­­­­չութեան ան­­­­­դամնե­­­­­րէն Սի­­­­­պել Աս­­­­­նա բա­­­­­նախօ­­­­­սու­­­­­թիւնը ներ­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յաց­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լու պա­­­­­հուն բա­­­­­ցի օրո­­­­­ւայ յայ­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­գիրը եւ մաս­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կից­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը ծա­­­­­նօթաց­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լէ, անդրա­­­­­դար­­­­­ձաւ մար­­­­­դու իրա­­­­­ւունքնե­­­­­րու պաշտպան­­­­­ման գոր­­­­­ծին մէջ զօ­­­­­րակ­­­­­ցութեան կա­­­­­րեւո­­­­­րու­­­­­թեան։ Բա­­­­­նախօ­­­­­սու­­­­­թեան բաց­­­­­ման ճա­­­­­ռը ար­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­սանեց Հար­­­­­ւըրտ հա­­­­­մալ­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րանի դա­­­­­սախօս եւ հան­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ծանօթ իրա­­­­­ւապաշտպան Քեթ­­­­­րին Սիք­­­­­քինկ։ Ան մեր­­­­­ժեց մար­­­­­դու իրա­­­­­ւունքնե­­­­­րու ոլոր­­­­­տին մէջ յա­­­­­ռաջըն­­­­­թա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցի բա­­­­­ցակա­­­­­յու­­­­­թեան պնդումնե­­­­­րը։ Նշեց թէ հա­­­­­մաշ­­­­­խարհա­­­­­յին առու­­­­­մով կ՚ու­­­­­ժե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ղանան բռնա­­­­­կալ եւ ամ­­­­­բո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­խավար իշ­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նու­­­­­թիւննե­­­­­րը եւ կը հնա­­­­­րեն ար­­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու­­­­­թիւնը եւ ազա­­­­­տու­­­­­թիւննե­­­­­րը ճնշե­­­­­լու նոր եղա­­­­­նակ­­­­­ներ։ «Ուստի մար­­­­­դու իրա­­­­­ւունքնե­­­­­րու պաշտպա­­­­­նու­­­­­թիւնն ալ պար­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւոր է պայ­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րի նոր եղա­­­­­նակ­­­­­ներ գտնե­­­­­լու» ըսաւ Սիք­­­­­քինկ։

Ուժ ու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նալը ու­­­­­րիշ բան է, 
ար­­­­­դար ըլ­­­­­լա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լը ու­­­­­րիշ

2014-2015 տա­­­­­րինե­­­­­րուն Հրանդ Տինք մրցա­­­­­նակի դա­­­­­տակազ­­­­­մին մաս կազ­­­­­մող, մար­­­­­դու Իրա­­­­­ւունքնե­­­­­րու հե­­­­­տապնդման կեդ­­­­­րո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նի գոր­­­­­ծա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­դիր վա­­­­­րիչ Քե­­­­­նըթ Ռոթ­­­­­հի ժո­­­­­ղովա­­­­­վարու­­­­­թեամբ կա­­­­­յացող «Ի դէմ բո­­­­­լոր դժո­­­­­ւարու­­­­­թիւննե­­­­­րու, ար­­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու­­­­­թեան որո­­­­­նու­­­­­մը» խո­­­­­րագ­­­­­րեալ նիս­­­­­տին ատե­­­­­նախօս­­­­­ներն էին 2012-ի դափ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կիր ըն­­­­­կե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րաբան Իս­­­­­մաիլ Պե­­­­­շիք­­­­­ճի եւ 2014-ի դափ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կիր ար­­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րադա­­­­­տական բժիշկ Շեպ­­­­­նեմ Քո­­­­­րուր Ֆին­­­­­ճանճը։ Պե­­­­­շիք­­­­­ճիի հա­­­­­մաձայն Թուրքիոյ քա­­­­­ղաքա­­­­­կանու­­­­­թեան բնո­­­­­րոշիչ տար­­­­­րը պե­­­­­տու­­­­­թեան պաշ­­­­­տօ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նական գա­­­­­ղափա­­­­­րախօ­­­­­սու­­­­­թիւնն է։ Ան իր կեան­­­­­քէն ալ օրի­­­­­նակ­­­­­ներ թո­­­­­ւելով պատ­­­­­մեց թէ պաշ­­­­­տօ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նական գա­­­­­ղափա­­­­­րախօ­­­­­սու­­­­­թիւնը ինչպէս կ՚օգ­­­­­տո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւի ան­­­­­պատժե­­­­­լիու­­­­­թեան առիթ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րէն։ Պե­­­­­շիք­­­­­ճի յատ­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­պէս ընդգծեց «Ահա­­­­­բեկ­­­­­չութիւն» եզ­­­­­րի պե­­­­­տու­­­­­թեան կող­­­­­մէ շա­­­­­հագործման երե­­­­­ւոյթնե­­­­­րը։ «Եթէ դա­­­­­տախա­­­­­զին կար­­­­­ծիքնե­­­­­րը չէք բաժ­­­­­ներ, կ՚են­­­­­թարկո­­­­­ւիք ծանր պա­­­­­տիժ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու։ «Մեզ լռե­­­­­լու դա­­­­­տապար­­­­­տողնե­­­­­րը ու­­­­­ժով են բայց եր­­­­­բեք իրա­­­­­ւացի չեն»։ Շեպ­­­­­նեմ Քո­­­­­րուր Ֆին­­­­­ճանճը եւս ծա­­­­­նօթա­­­­­ցուց մար­­­­­դու իրա­­­­­ւունքնե­­­­­րը ոտ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կոխող պե­­­­­տական պաշ­­­­­տօ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նեանե­­­­­րու վա­­­­­յելած ան­­­­­պատժե­­­­­լիու­­­­­թիւնը։ «Շատ քիչ են մարդկանց տան­­­­­ջե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լու մե­­­­­ղադ­­­­­րանքով դա­­­­­տուած ոս­­­­­տի­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու թի­­­­­ւը։ Իսկ 26,280 ան­­­­­ձեր հար­­­­­ցաքննո­­­­­ւած են անվտան­­­­­գութեան ու­­­­­ժե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րուն դի­­­­­մադ­­­­­րե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լու մե­­­­­ղադ­­­­­րանքով» ըսաւ Ֆին­­­­­ճանճը։

Ոմանց շա­­­­­հը կը գե­­­­­րազան­­­­­ցէ ամէն ինչ

Հրանդ Տինք հիմ­­­­­նարկի վար­­­­­չութեան ան­­­­­դամ Պե­­­­­քիր Աղըր­­­­­տը­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րի ժո­­­­­ղովա­­­­­վարու­­­­­թեամբ ըն­­­­­թա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցող «Բե­­­­­ւեռա­­­­­ցուած աշ­­­­­խարհի վրայ լրագ­­­­­րո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ղու­­­­­թիւնը եւ տե­­­­­ղեկու­­­­­թեան դե­­­­­րակա­­­­­տարու­­­­­թիւնը» խո­­­­­րագ­­­­­րեալ երկրորդ նիս­­­­­տին ատե­­­­­նախօս­­­­­ներն էին լրագ­­­­­րողներ՝ Ահ­­­­­մետ Ալ­­­­­թան, Ալ­­­­­փեր Կէօր­­­­­միւշ եւ Ամի­­­­­րա Հասս։ Հրանդ Տինք մրցա­­­­­նակի 2011-ի դափ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կիր Ահ­­­­­մետ Ալ­­­­­թան կա­­­­­լանա­­­­­ւորո­­­­­ւած ըլ­­­­­լա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լուն, Սի­­­­­լիվ­­­­­րիի ար­­­­­գե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լանո­­­­­ցէն ղրկած զե­­­­­կոյ­­­­­ցը ըն­­­­­թերցո­­­­­ւեցաւ Էմի­­­­­նէ Քո­­­­­լիվա­­­­­րի կող­­­­­մէ։ 2009-ի մրցա­­­­­նակի դափ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կիր­­­­­ներ Ալ­­­­­փեր Կէօր­­­­­միւշ եւ պա­­­­­ղես­­­­­տի­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նաբ­­­­­նակ իս­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յէլա­­­­­ցի լրագ­­­­­րող Ամի­­­­­րա Հասս եւս փո­­­­­խան­­­­­ցե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցին իրենց անձնա­­­­­կան դժո­­­­­ւարու­­­­­թիւննե­­­­­րէն օրի­­­­­նակ­­­­­ներ։ «Առա­­­­­ջին տա­­­­­րինե­­­­­րուն կը կար­­­­­ծէ թէ տա­­­­­րածաշրջա­­­­­նէն գրած լրա­­­­­տուու­­­­­թիւնս մեծ ար­­­­­ձա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­գանգ պի­­­­­տի ու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նայ։ Սա­­­­­կայն շու­­­­­տով տե­­­­­սայ, թէ այդպէս չէ։ Եթէ ու­­­­­րիշներ որոշ շա­­­­­հեր ու­­­­­նին, մնա­­­­­ցած նիւ­­­­­թե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը բնաւ կա­­­­­րեւոր չէ իրենց հա­­­­­մարէ ըսաւ Հասս։ Ալ­­­­­փեր Կէօր­­­­­միւշ շեշ­­­­­տեց բե­­­­­ւեռա­­­­­ցուած հա­­­­­սարա­­­­­կու­­­­­թեան մը մէջ լրագ­­­­­րո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ղու­­­­­թեան դժո­­­­­ւարու­­­­­թիւնը։ «Եթէ հա­­­­­սարա­­­­­կու­­­­­թիւնը լսեր չու­­­­­զէր ձեր փո­­­­­խան­­­­­ցած տե­­­­­ղեկու­­­­­թիւնը, չհե­­­­­տաքրքրո­ւիր ձեր յայտնա­­­­­բերած­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րով, այս մէ­­­­­կը աւե­­­­­լի ծանր է, քան բռնա­­­­­կալ իշ­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նութեան մը պայ­­­­­մաննե­­­­­րուն մէջ լրա­­­­­գողու­­­­­թիւն ընե­­­­­լը»։ Կէօր­­­­­միւշ ապա աւել­­­­­ցուց՝. «Թուրքիոյ մէջ եր­­­­­կուքն ալ կայ»։

Մեր­­­­­ժե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցինք թշնա­­­­­մու բա­­­­­րոյա­­­­­կան ար­­­­­ժէքնե­­­­­րը

2018-19 տա­­­­­րինե­­­­­րուն դա­­­­­տակազ­­­­­մի ան­­­­­դամ դե­­­­­րասան, բե­­­­­մադ­­­­­րիչ եւ գրող Էր­­­­­ճան Քե­­­­­սերի ժո­­­­­ղովա­­­­­վարու­­­­­թեամբ «Հա­­­­­սարա­­­­­կական յի­­­­­շողու­­­­­թիւն, իրո­­­­­ղու­­­­­թեան որո­­­­­նում եւ կամ­­­­­ք» խո­­­­­րագ­­­­­րեալ նիս­­­­­տի մաս­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կից­­­­­ներն էին 2012-ի մրցա­­­­­նակա­­­­­կիր «Մե­­­­­մորիըլ» խումբը, 2013-ի դափ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կիր «Շա­­­­­բաթօ­­­­­րեայ մայ­­­­­րեր»ը եւ 2018-19 տա­­­­­րինե­­­­­րուն դա­­­­­տակազ­­­­­մի ան­­­­­դամ Ալ­­­­­պի Սաքս։ Ռու­­­­­սիոյ դաշ­­­­­նութեան եւ նախ­­­­­կին խորհրդա­­­­­յին հան­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­պետու­­­­­թիւննե­­­­­րու մօտ մար­­­­­դու իրա­­­­­ւունքնե­­­­­րու, պատ­­­­­մութեան եւ կրթու­­­­­թեան նիւ­­­­­թե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րով աշ­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տող հաս­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տու­­­­­թիւն մըն է «Մե­­­­­մորիըլ» խումբը, որ կը ներ­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­յանար Պո­­­­­րիս Պե­­­­­լեն­­­­­քի­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նի մի­­­­­ջոցաւ։ Պե­­­­­լեն­­­­­քին իր ելոյ­­­­­թին մէջ նիւթ առաւ Ռու­­­­­սաստա­­­­­նի մէջ ժո­­­­­ղովրդա­­­­­վարու­­­­­թեան խնդիր­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը։ Ան ներ­­­­­կայ իրա­­­­­վիճա­­­­­կը բնու­­­­­թագրեց հե­­­­­տեւեալ օրի­­­­­նակով. «1968-ին Կար­­­­­միր հրա­­­­­պարակ ել­­­­­լող ու­­­­­թը ան­­­­­ձեր մէկ վայրկեան յե­­­­­տոյ բեր­­­­­ման են­­­­­թարկո­­­­­ւած էին, 50 տա­­­­­րի անց նոյն հրա­­­­­պարակ ել­­­­­լողնե­­­­­րը կէս վայրկեան անց»։ Շա­­­­­բաթօ­­­­­րեայ մայ­­­­­րե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու անու­­­­­նով ելոյթ ու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցող Իք­­­­­պալ Էրեն պատ­­­­­մեց թէ իրենց ար­­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու­­­­­թեան պա­­­­­հան­­­­­ջով սկսած բո­­­­­ղոքի ցոյ­­­­­ցին մէջ սերնդա­­­­­փոխու­­­­­թիւն կ՚ապ­­­­­րին եւ հի­­­­­մա ար­­­­­դէն սկսած է թոռ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու շրջա­­­­­նը։ «Եթէ մենք ար­­­­­դա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու­­­­­թիւն չպա­­­­­հան­­­­­ջէինք, թոռ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը պի­­­­­տի չպա­­­­­հան­­­­­ջէին իրենց մեծ հօր իրա­­­­­ւունքնե­­­­­րը։ Պե­­­­­տու­­­­­թիւնը կ՚աշ­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­տի մո­­­­­ռացու­­­­­թիւն ապա­­­­­հովե­­­­­լու հա­­­­­մար։ Իսկ մենք կը պայ­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րինք մո­­­­­ռացու­­­­­թեան դէմ»։ Ալ­­­­­պի Սաքս Հա­­­­­րաւա­­­­­յին Ափ­­­­­րի­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կէի մէջ ցե­­­­­ղային խտրա­­­­­կանու­­­­­թեան դէմ պայ­­­­­քա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րող դա­­­­­տախազ մըն է։ Ան իր աջ թե­­­­­ւը կորսնցու­­­­­ցած էր ցե­­­­­ղապաշտ իշ­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նու­­­­­թեան յար­­­­­ձա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կումնե­­­­­րէն մէ­­­­­կուն։ «Վրէ­­­­­ժը միայն ազա­­­­­տու­­­­­թիւնով կ՚ապա­­­­­հովո­­­­­ւի։ Մենք չենք իւ­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցու­­­­­ցած թշնա­­­­­մու բա­­­­­րոյա­­­­­կան ար­­­­­ժէքնե­­­­­րը։ Ան­­­­­ցեալին Ման­­­­­տե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լայի բան­­­­­տարկո­­­­­ւած ար­­­­­գե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լանո­­­­­ցը այ­­­­­սօր սահ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նադ­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կան դա­­­­­տարա­­­­­նի շէն­­­­­քի վե­­­­­րածո­­­­­ւած է։ Ման­­­­­տե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լայ եւ ըն­­­­­կերնե­­­­­րը այդտեղ բան­­­­­տարկո­­­­­ւած ըլ­­­­­լա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լու շնոր­­­­­հիւ մենք այ­­­­­սօր սահ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նադ­­­­­րութիւն մը ու­­­­­նինք»։

Այս օրը ըն­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լելու հա­­­­­մար պէտք է հասկնանք 1915-ը

2009-2015 թո­­­­­ւական­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րու մի­­­­­ջեւ մրցա­­­­­նակի յանձնա­­­­­խումբի ատե­­­­­նապե­­­­­տու­­­­­թիւնը վա­­­­­րած լրագ­­­­­րող Ալի Պայ­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­մօղ­­­­­լո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւի ժո­­­­­ղովրդա­­­­­վարու­­­­­թեամբ կա­­­­­յացող նիս­­­­­տին խո­­­­­րագիրն էր Մար­­­­­դու իրա­­­­­ւունքնե­­­­­րը, Ազա­­­­­տու­­­­­թեան եւ հա­­­­­ւասա­­­­­րու­­­­­թեան պաշտպա­­­­­նու­­­­­թիւնը։ Այս նիս­­­­­տին ելոյթ ու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցան 2010- դափ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կիր Խիղ­­­­­ճով մեր­­­­­ժե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լու շար­­­­­ժումը, 2015-ի դափ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կիր Քաօս ԿԼ, 2016-ի դափ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կիր Թե­­­­­րեզա Քա­­­­­չին­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­մոթօ եւ 2017-ի դափ­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կիր Էրեն Քես­­­­­կին։ Խիղ­­­­­ճով մեր­­­­­ժողնե­­­­­րու շար­­­­­ժումէն Տա­­­­­ւութ Էր­­­­­քան յայտնեց, թէ խիղ­­­­­ճով մեր­­­­­ժե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լու իրա­­­­­ւունքը իրա­­­­­կանու­­­­­թեան մէջ մար­­­­­դու իրա­­­­­ւունքնե­­­­­րու մաս կազ­­­­­մող հաս­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցողու­­­­­թիւն մըն է եւ ար­­­­­դար իրա­­­­­ւունք մը։ Ան յի­­­­­շեցուց, որ 2000-ական տա­­­­­րինե­­­­­րուն ԵՄԻԱ-ի շնոր­­­­­հիւ որոշ մեղ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցումներ ար­­­­­ձա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նագ­­­­­րո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ւած էին, բայց վեր­­­­­ջին տա­­­­­րինե­­­­­րուն քա­­­­­մին հա­­­­­կառակ ուղղու­­­­­թեամբ փչել սկսած է։ Քաօս ԿԼ-ի անու­­­­­նով ելոյթ ու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցող Ալի Էրօլ ալ ԼԿՊԹ-ի ան­­­­­հատնե­­­­­րուն օրէնքնե­­­­­րու առ­­­­­ջեւ որե­­­­­ւէ իրա­­­­­ւունքին տէր չըլ­­­­­լա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լուն մա­­­­­սին խօ­­­­­սեցաւ։ Քա­­­­­չին­­­­­տա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­մոթօ պատ­­­­­մեց, թէ Մա­­­­­լաւիի մէջ ինչպէս յա­­­­­ջողած են աւե­­­­­լի քան երեք հա­­­­­զար աղ­­­­­ջիկնե­­­­­րու կան­­­­­խա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­հաս եւ իրենց կամ­քէն դուրս ամուսնու­­­­­թեան ար­­­­­գելք ըլ­­­­­լալ։ Իրենց կազ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կեր­­­­­պութիւ­­­­­նը յա­­­­­ջողած է այդ ան­­­­­չա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­փահաս երա­­­­­խանե­­­­­րու դպրոց վե­­­­­րադար­­­­­ձը ապա­­­­­հովել։ Իրա­­­­­ւաբան եւ մար­­­­­դու իրա­­­­­ւունքնե­­­­­րու պաշտպան Էրեն Քես­­­­­քին իր ելոյ­­­­­թը եզ­­­­­րա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կացուց. «Առանց 1915-ը ըն­­­­­կա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լելու կա­­­­­րելի չէ այ­­­­­սօ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րը հասկնալ ու մեկ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­բանել» ըսե­­­­­լով։ Քես­­­­­քի­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նի հա­­­­­մաձայն պե­­­­­տու­­­­­թեան 1990-ական տա­­­­­րեթի­­­­­ւերուն ընել ու­­­­­զածնե­­­­­րը այ­­­­­սօր կը գոր­­­­­ծադրո­­­­­ւին Ռե­­­­­ճեփ Թայ­­­­­յիփ Էր­­­­­տո­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ղանի ձե­­­­­ռամբ։

Որ­­­­­պէս նո­­­­­ւէր Հա­­­­­րաւա­­­­­յին 
Ափ­­­­­րի­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­կէի սահ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նադ­­­­­րութիւ­­­­­նը

Հրանդ Տինք հիմ­­­­­նարկի վար­­­­­չութեան ան­­­­­դամ Այ­­­­­շէ Սոյ­­­­­սա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­լի ժո­­­­­ղովա­­­­­վարու­­­­­թեամբ կա­­­­­յացաւ բա­­­­­նախօ­­­­­սու­­­­­թեան փակ­­­­­ման նիս­­­­­տը, որ կը կրէր՝ «Ծրագ­­­­­րել մար­­­­­դու իրա­­­­­ւունքնե­­­­­րու ապա­­­­­գան» խո­­­­­րագի­­­­­րը։ Այս նիս­­­­­տին ելոյթ ու­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­ցան Քէ­­­­­նըթ Ռոթ, Ալ­­­­­պի Սաքս, Քեթ­­­­­րին Սիք­­­­­քինկ եւ 1970-ական թո­­­­­ւական­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րէն այս կողմ մար­­­­­դու իրա­­­­­ւունքնե­­­­­րու պաշտպա­­­­­նու­­­­­թեան խնդի­­­­­րով զբա­­­­­ղող «Նիւ Թաք­­­­­տիքս» շար­­­­­ժումի հիմ­­­­­նա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­դիր­­­­­նե­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­րէն Տակլս Ճանսն։ Այս նիս­­­­­տի ելոյթնե­­­­­րուն աւար­­­­­տին Սաքս Հա­­­­­րաւ Ափի­­­­­կէի սահ­­­­­մա­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­նադ­­­­­րութեան մէկ օրի­­­­­նակը նո­­­­­ւիրեց Տի­­կին Ռաքել Տինքին։