Եռեւեփում Էջմիածնի պարիսպներուն ներքեւ

6Յու­լիս ուրբաթ օր, սուրբ քա­ղաք Էջ­միած­նի մայ­րա­վան­քի կա­մար­նե­րը ակա­նատես եղան պատ­մա­կան իրա­դար­ձութիւննե­րու։ Ամե­նայն Հա­յոց Կա­թողի­կոս Գա­րեգին Բ.-ի հրա­ժարու­մը պա­հան­ջող ցու­ցա­րար­ներ խու­ժե­ցին դի­ւանա­տուն։ Այս մա­սին լու­րը հա­ղոր­դո­ւեցաւ Կա­թողի­կոսա­րանի մամ­լոյ ծա­ռայու­թեան տնօ­րէն Վահ­րամ քա­հանայ Մե­լիքեանի դի­մատետ­րի էջի մի­ջոցաւ։ Ան իր յայ­տա­րարու­թեան մէջ անըն­դունե­լի կը գտնէր եւ սադ­րիչ կ՚անուանէր կա­տարո­ւած­նե­րը։ «Նոր Հա­յաս­տան, նոր առաջ­նորդ» շար­ժումի ան­դամնե­րը կը պա­հան­ջէին կարգ մը եկե­ղեցա­պատ­կան իրե­րու ներ­կա­յու­թիւնը տես­նել։ Այս մա­սին Մե­լիքեան ան­գամ մը եւս յայ­տա­րարու­թիւնով հանդս եկաւ եւ յայտնեց, թէ ան­հիմն են սուրբ մա­սունքնե­րու վա­ճառ­ման մա­սին կա­տարո­ւած պնդումնե­րը եւ անոնք կը մնան ան­ձեռնմխե­լիու­թեան մէջ։ Այստեղ խօս­քը կը վե­րաբե­րի յատ­կա­պէս գե­ղար­դին, քա­նի որ այդ մա­սունքի վե­րաբե­րեալ նա­խորդ պնդումներ միշտ մնա­ցին հա­կասա­կան բա­ցատ­րութիւննե­րու նիւթ։ Եկե­ղեցին նախ մեր­ժեց անոնց վա­ճառո­ւած ըլ­լա­լու վար­կա­ծը՝ պնդե­լով որ գե­ղար­դը իր տեղն է, բայց ապա շու­տով սրբագ­րեց այս յայ­տա­րարու­թիւնը, այս ան­գամ ըսե­լով, որ գե­ղար­դէն հա­տուած մը նո­ւիրո­ւած է Ռու­սաց եկե­ղեց­ւոյ։ Ահա այս հա­կասա­կան երե­ւոյթնե­րու մէջ ցու­ցա­րար­ներ այ­լեւս շատ ալ հա­ւատք չու­նէին իրենց փո­խան­ցո­ւած բա­ցատ­րութիւննե­րուն նկատ­մամբ։

Այս վե­րիվայ­րումնե­րու մթնո­լոր­տին մէջ տե­ղի ու­նե­ցաւ Գե­րագոյն հո­գեւոր խոր­հուրդի նիս­տը։ Ժո­ղովա­կան­ներ անըն­դունե­լի գտնե­լով եկե­ղեց­ւոյ սրբու­թեան դէմ կա­տարո­ւած ոտնձգու­թիւնը, պա­հան­ջե­ցին, որ այս բո­լորին մէջ պա­րագ­լուխ հան­դի­սացող Կո­րիւն աբե­ղայ Առա­քելեան կար­գա­թող հա­մարո­ւի։ Իսկ միւս կող­մէ Կա­թողի­կոս սրբա­զան դի­տել տա­լով եկե­ղեց­ւոյ ներ­ման կարգ ու կա­նոնը, յոր­դո­րեց, թէ աբե­ղային ճանչցո­ւի զղջման եւ ապաշ­խա­րան­քի առիթ։ Այսպէս առա­ջար­կո­ւեցաւ, որ ան ապաշ­խա­րու­թեան շրջա­նը բո­լորէ վան­քի մը մէջ։ Բայց Կո­րիւն աբե­ղայ անդրդո­ւելի մնաց իր բռնած դիր­քին մէջ եւ մեր­ժեց Կա­թողի­կոսի դէմ հա­ւատար­մութիւ­նը դրժած ըլ­լա­լու մե­ղադ­րանքը։ «Ես հա­ւատար­մութեան ուխտ կա­տարած եմ ո՛չ թէ Կա­թողի­կոսին, այլ Հայ Առա­քելա­կան եկե­ղեցիին։ Չեմ թե­րացած իմ ուխտին մէջ, հե­տեւա­բար զղջու­մի կամ ապաշ­խա­րան­քի պատ­ճառ մըն ալ չու­նիմ»։

Նշենք որ, այս բո­ղոքի հո­սան­քին մէջ Կո­րիւն աբե­ղայ բո­լորո­վին առան­ձին չէ եւ կան իրեն հե­տեւող­ներ, որոնք կը պա­հան­ջեն Կա­թողի­կոսի հրա­ժարու­մը, այս վեր­ջինս մեղ­սա­կից հա­մարե­լով նա­խորդ իշ­խա­նու­թեան։ Ինչպէս ծա­նօթ է բո­լորին, Թաւ­շեայ յե­ղափո­խու­թե­նէ ետք նա­խորդ վար­չութեան հետ հա­մերաշ­խութիւն պա­հած բո­լոր կար­գե­րը առայժմ մատ­նո­ւած են ժո­ղովուրդի մե­ղադ­րանքին։ Այս պայ­մաննե­րու տակ շատ ալ նշա­նակու­թիւն չու­նե­նար եկե­ղեց­ւոյ ան­ձեռնմխե­լիու­թեան խնդի­րը, քա­նի որ մե­ղադ­րանքնե­րը շատ ան­գամ ուղղո­ւած են ոչ թէ եկե­ղեցիին, այլ եկե­ղեցիի հո­վանիի ներ­քեւ կա­տարո­ւած ան­պատշաճ արարքնե­րուն։

Վեր­ջերս նիւ­թին ու­շադրու­թեամբ կը հե­տեւի նաեւ սփիւռքա­հայ մա­մու­լը եւ իր որ­դեգրած ռազ­մա­վարու­թեան հա­մապա­տաս­խան մեկ­նա­բանու­թիւննե­րով կը ցո­լաց­նէ կա­տարո­ւած­նե­րը։ Սփիւռքի կարգ մը թեր­թեր յա­ռաջ կը տա­նին սրբապղծու­թեան պնդումներ, նշե­լով որ կա­տարո­ւածը եկե­ղեցիի դէմ արարք մըն է։ Բայց միւս կող­մէ կան նաեւ թեր­թեր որոնք մեկ­նե­լով վեր­ջերս տե­ղի ու­նե­ցած յայտնա­բերումնե­րէն, աւելի զգոյշ լեզուով կը մօտենան դէպքին, սպասելով խնդրին քիչ մը աւելի յստակացումը։