Հայաստանի Հանրապետութիւնը 100 տարեկան

ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ

pakrates@yahoo.com

Որ­քան ալ տրա­մաբա­նական է պետական կա­ռոյ­ցը թո­ւար­կել, առա­ջին, երկրորդ, եր­րորդ եւ նոյ­նիսկ չոր­րորդ անո­ւանել։

Իրո­ղու­թիւն է, թէ Կի­լիկիոյ թա­գաւո­րու­թեան ան­կումէն դա­րեր անց հայ ժո­ղովուրդը 1918 թո­ւին կեր­տեց պե­տու­թիւն։ Շա­տեր պե­տու­թեան հիմ­նադրու­մը կը փոր­ձեն բա­ցատ­րել զա­նազան գոր­ծօննե­րու խա­չաձեւ­ման հե­տեւան­քով։ Ճիշդ է, որ տա­րածաշրջա­նի ինչ ինչ ազ­դակներ իրար բա­խելով, իրար վա­նելով, ներշնչե­լով տո­ւեալ ժա­մանա­կահա­տուա­ծի հայ առաջ­նորդները դրին պե­տու­թիւն հիմ­նե­լու անհրա­ժեշ­տութեան մը դի­մաց։ Սա­կայն այս իրո­ղու­թիւնը չի կրնար փո­խել պատ­մա­կան ճշմար­­տութիւ­­նը։ Դա­­րեր շա­­րու­­նակ օտա­­րի լու­­ծին մատ­­նո­­­ւած հայ ժո­­ղովուրդը 28 Մա­­յիս 1918-ին հա­­մաշ­­խարհա­­յին հա­­սարա­­կու­­թեան ներ­­կա­­­յացաւ իր ան­­կախ պե­­տու­­թիւնով։

Այ­­սօր դա­­րադարձն է, որ կը տօ­­նենք Հա­­յաս­­տա­­­նի հան­­րա­­­պետու­­թեան։

Սա պան­­ծա­­­լի դա­­րադար­­ձէ եւ այդ իսկ պատ­­ճա­­­ռաւ ալ հայաշ­­խարհը կ՚ապ­­րի տօ­­նական մթնո­­լորտ։ Իրա­­կանու­­թեան մէջ Մա­­յիս ամի­­սը ինքնին տօ­­նական տրա­­մադ­­րութեան խորհրդա­­նիշն է մեր ազ­­գին հա­­մար։ Գար­­նա­­­նամուտի հետ թօ­­թափած ենք Ապ­­րիլ ամ­­սո­­­ւան ող­­բերգա­­կան խոր­­հուրդնե­­րը եւ մուտք գոր­­ծած դէ­­պի իրա­­րայա­­ջորդ յաղ­­թա­­­նակ­­ներ տօ­­նելու ատակ նոր ամի­­սի մը։ Այս ամի­­սը սկիզբ կ՚առ­­նէ հա­­մաշ­­խարհա­­յին առու­­մով խորհրդան­­շա­­­կան դար­­ձած Մա­­յիս մէ­­կով։ Հոգ չէ, թէ ներ­­կայ ժա­­մանակ­­նե­­­րուս խորհրդա­­յին շրջա­­նէ փո­­խան­­ցո­­­ւած բո­­լոր ար­­ժա­­­նիք­­նե­­­րը մեր­­ժե­­­լու յի­­մար տրա­­մադ­­րութիւն մը իր գոր­­ծե­­­լու դաշ­­տը գտած ըլ­­լայ, ոչ ոք թող հա­­մար­­ձա­­­կի ճակ­­տի քրտին­­քով իր հա­­նապա­­զօրեայ հա­­ցը ապա­­հովող­­նե­­­րու միաս­­նա­­­կան կամ­­քի դրսե­­ւորու­­մը՝ Մա­­յիս մէ­­կը։ Նման ան­­տե­­­սում անար­­գանք է նաեւ հայ շի­­նարա­­րի, քա­­նի որ ան աշ­­խա­­­տանքն ու ար­­տադրան­­քը վե­­րածած է ազ­­գա­­­յին յատ­­կա­­­նիշի։

Մա­­յիսի 9 եւս խորհրդան­­շա­­­կան մեծ իմաստ ու­­նի հա­­մայն հա­­յու­­թեան հա­­մար։ Այդ թո­­ւակա­­նին էր, որ Հա­­յաս­­տա­­­նէն մեկ­­նած Թա­­մանեանի զօ­­րախումբը Խորհրդա­­յին զօր­­քի առա­­ջատար բա­­նակ ըլ­­լա­­­լով մտաւ Պեռ­­լին, գրա­­ւեց Ռայխշտա­­կը եւ Գեր­­մա­­­նական խորհրդա­­րանի կտու­­րին ծա­­ծանող նա­­ցինե­­րու դրօ­­շը վար առ­­նե­­­լով տե­­ղը պար­­զեց խորհրդա­­յին աշ­­խարհի կար­­միր դրօ­­շը։ Հայ զի­­նուո­­րը նոյն այդ շէն­­քի մուտքին Քո­­չարի պա­­րելով տօ­­նեց աշ­­խարհ աւե­­րող ոսո­­խի դէմ իր տա­­րած յաղ­­թա­­­նակը։ Այդ յաղ­­թա­­­նակի խոր­­հուրդը մեծ է նաեւ հա­­մայն հա­­յու­­թեան հա­­մար, քա­­նի որ յա­­ջոր­­դող տա­­րինե­­րուն կազ­­մա­­­կեր­­պո­­­ւեցաւ ներ­­գաղթի հա­­մահայ­­կա­­­կան ծրա­­գիր մը։ Ճիշդ է, որ այդ ծրա­­գիրով ոգե­­ւորո­­ւած­­նե­­­րէն շա­­տեր դառն կեր­­պով ապ­­րե­­­ցան զղջու­­մի պա­­հեր, բայց եր­­կի­­­րը շա­­րու­­նա­­­կեց իր վե­­րել­­քը։

Մա­­յիսեան եւս յաղ­­թա­­­նակ մը դար­­ձաւ պատ­­մա­­­կան Շու­­շիի ազա­­տագ­­րումը։ 8 Մա­­յիսին Շու­­շի ազա­­տագ­­րո­­­ւեցաւ բա­­նալով Ղա­­րաբա­­ղի հան­­րա­­­պետու­­թեան հիմ­­նադրու­­թեան ճա­­նապար­­հը։ Ար­­դա­­­րեւ թշնա­­մին Շու­­շիի ազա­­տագ­­րումէն ետք հար­­կադրո­­ւեցաւ զի­­նադա­­դար խնդրե­­լու։

Ղա­­րաբա­­ղի մէջ ար­­ձա­­­նագ­­րո­­­ւածը միայն ռազ­­մա­­­կան յա­­ջողու­­թիւն մը չէ, այլ եր­­կար ժա­­մանա­­կէ ի վեր տառապած, անարդարութիւններու մատնուած հայ ժողովուրդի ինքնավստա­­հու­­թեան ամ­­րագրու­­մը։

Սոյն տա­­րուայ Մա­­յիս 8 յա­­ւելեալ նշա­­նակու­­թիւն մը եւս ու­­նե­­­ցաւ Հա­­յաս­­տա­­­նի հան­­րա­­­պետու­­թեան Ազ­­գա­­­յին ժո­­ղովի դահ­­լի­­­ճին մէջ ժո­­ղովուրդի կամ­­քին հաս­­տա­­­տու­­մով։ Այդ օր Ապ­­րիլ ամ­­սո­­­ւայ տե­­ւողու­­թեամբ շա­­րու­­նա­­­կուող ժո­­ղովրդա­­կան դի­­մադ­­րութիւ­­նը եւ անհնա­­զան­­դութիւ­­նը պսա­­կուե­­ցաւ նոր շրջա­­նի մը մեկ­­նարկու­­մով։ Այս պա­­հուն Հա­­յաս­­տան աւե­­լի մեծ յոյ­­սե­­­րով կը դի­­տէ իր ապա­­գան, վստա­­հելով իր սե­­փական կա­­րողու­­թիւննե­­րուն, որոնք օրի­­նակե­­լի դար­­ձան աշ­­խարհի զա­­նազան ժո­­ղովուրդնե­­րուն հա­­մար։

Ու­­րեմն առանց վա­­րանու­­մի կրնանք ըսել, թէ 1918 թո­­ւին հիմ­­նո­­­ւած հան­­րա­­­պետու­­թիւնը հիմ­­նա­­­քարը կը կազ­­մէ մեր ներ­­կայ հան­­րա­­­պետու­­թեան։ Ճիշդ է, որ տա­­րինե­­րու հո­­լովոյ­­թով պե­­տակա­­նու­­թիւնը ան­­ցաւ տար­­բեր փու­­լեր, բայց այն ինչ որ մեկ­­նարկած էր 1918-ին, հա­­սաւ մին­­չեւ մեր օրե­­րուն։ Ցա­­ւալի միամ­­տութիւն մըն է այդ հանգրո­­ւան­­նե­­­րէն որե­­ւէ մէ­­կը ան­­տե­­­սել։ Եթէ կա­­տարած չըլ­­լա­­­յինք 1918-ի նա­­խաձեռ­­նութիւ­­նը, հայ ժո­­ղովուրդը կը զրկո­­ւէր Խորհրդա­­յին Հա­­յաս­­տա­­­նի մը գո­­յու­­թե­­­նէն։ Նման զրկան­­քէ մը ետք չէինք կրնար կա­­ռու­­ցել նաեւ այ­­սօ­­­րուայ հան­­րա­­­պետու­­թիւնը։ Միշտ նա­­խորդն է, որ գե­­տին պատ­­րաստեց յա­­ջոր­­դին եւ հա­­սանք դա­­րադար­­ձի պան­­ծա­­­լի տօ­­նակա­­տարու­­թեան։

Ու­­րեմն այս գի­տակ­ցութիւ­նով ող­ջունենք ու պար­ծանքով յայ­տա­րարենք «Հա­յաս­տա­նի հան­րա­պետու­թիւնը 100 տա­րեկան է»։

Kategoriler

ԱՌՕՐԵԱՅ