Ձեր պատիւն ալ մեր հոգն է

Բոլորս դառն փորձութիւնով ականատես կ’ըլլանք թէ պոլ­սա­հայու­թիւնը կ’ապ­րի իր պատ­մութեան դժբախտ ու թշո­ւառ մէկ շրջա­նը:

Ժո­ղովուրդնե­րու պատ­մութեան մէջ կան նման դժբախտ շրջան­ներ: Մեր այս ապ­րա­ծը ան­նա­խադէպ չէ, ան­ցեալին ալ ու­նե­ցած ենք նման ճգնա­ժամեր:

Ներ­կայ դժբախ­տութեան հե­ղինակ­նե­րը պա­տահա­կանօ­րէն ար­ժա­նիք­նե­րու տի­րացող խմբակն է: Ան­հա­տական հե­ղինա­կու­թե­նէ զուրկ հո­գեւո­րական­ներ, իրենց խօս­տո­վանու­թեամբ «վե­րեն եկած» թե­լադ­րանքնե­րը գոր­ծադրե­լով հա­մայնքի անվտան­քութիւ­նը ապա­հոված կար­ծող առաջ­նորդներ, գու­մարներ շռայ­լե­լով իշ­խա­նու­թիւն ձերք բե­րած իբ­րեւ թէ հա­մայնքա­յին առաջ­նորդներ միաս­նա­բար կը փոր­ձեն նո­ւիրեալ արո­ւես­տի գոր­ծիչ մը խա­չը հա­նել:

Ծա­նօթ իրո­ղու­թիւն է, վեր­ջերս կա­ռավա­րու­ղեան կող­մէ, ի դէմ պատ­րիար­քա­կան ընտրու­թիւն պա­հան­չող ժո­ղովուրդի կամ­քին, նշա­նակո­ւած փո­խանոր­դը բնա­կանա­բար Ուր որ բազ­մութիւն կայ, ուր որ պոլ­սա­հայու­թիւնը հա­ւաքա­բար ներ­կայ է, ան­խուսա­փելի պի­տի ըլ­լայ այն բո­ղոքի ար­տա­յատու­թիւննե­րը, որոնք ու­ղո­ւած են իր դէմ: Այս հանգրո­ւանին այ­լեւս նշա­նակու­թիւն չու­նի «այստե­ղը տե­ղը չէ» առար­կութիւ­նը: Եթէ հա­մոզո­ւած եք որ տե­ղը չէ, ու­րեմն պի­տի չհրա­ւիրէք զինք:

Բա­ցառիկ գու­շա­կու­թիւն մը չէր եւ «Մար­մա­րա» թեր­թի հա­մաձայն Պար­թեւ ալ կան­խա­տեսած էր պա­տահե­լիք­նե­րը: Խու­սա­փած էր Աթէ­շեանը հրա­ւիրե­լէ: Բայց հա­մեր­գին ծախ­սե­րը ստանցնող Տիգ­րան Կիւլմէզ­կիլ յա­մառած էր ու պար­տադրած որ հրա­ւիրո­ւի: Յայտնի է որ այս շրջա­նակ­նե­րը նոյ­նիսկ իրա­ւունք չեն ճանչնար ձեռնպահ մնա­լու: Երկրի տի­րող մթնո­լոր­տէն ազ­դո­ւած «Կամ ինձմէ ես կամ իմ դէ­մը» ըսե­լով կը ճնշեն այս հա­մայնքին վրայ:

Պար­թեւ ան­շուշտ իբ­րեւ Պոլ­սա­հայ ան­հատ ու­նի իր հա­մոզումնե­րը, ան­կախ դիր­քո­րոշու­մը։ Սա­կայն եր­բեք չու­զէր իր հե­ղինա­կային հա­մեր­գին նման ճա­կատումնե­րու բե­մը դառ­նա­լը։ Այս պատ­ճա­ռաւ է, որ խու­սա­փած է ժո­ղովուրդին կող­մէ հետզհե­տէ վար­կազրկո­ւած փո­խանոր­դը իր հա­մեր­գին հրա­ւիրե­լէ։ Այս բո­լորը գիտ­նա­լով հան­դերձ կա­տարո­ւած բո­ղոքի ցոյ­ցին հա­մար Պար­թե­ւը մե­ղադ­րե­լը բա­ռին ամե­նաթե­թեւ իմաս­տով չա­րամ­տութիւն մըն է։ Եւ այս չա­րամ­տութիւ­նը պէտք չէր որ գար «Մար­մա­րա»ի սիւ­նակնե­րէն։ Թոյզն իսկ գի­տակ­ցութիւ­նը Պար­թե­ւի բա­րի ու պար­կեշտ բնա­ւորու­թեան մա­սին, պէտք էր ար­գելք հան­դի­սանար նման շա­րադ­րութեան մը լոյս տես­նե­լուն։ Սա­կայն յայտնի է որ են­թարկո­ւածու­թիւնը հա­սած է անշրջա­դար­ձե­լի աս­տի­ճանի մը, որուն հե­տեւան­քով դիւ­րաւ կա­րելի կ՚ըլ­լայ հրա­ժարիլ բո­լոր ճշմար­տութիւննե­րէ։

Միայն սե­փական սկզբւնքնե­րէն հրա­ժարող­ներն են, որ նկա­տի չեն ու­նե­նար այս իրո­ղու­թիւնը:

Այս տո­ղերը կը գրենք մեծ սրտնե­ղու­թեամբ։ Երա­նի սա վեր­ջին օրե­րու ան­ցուդար­ձե­րը ապ­րո­ւած չըլ­լա­յին եւ մենք չհար­կադրո­ւէինք նման ծանր մե­ղադ­րանքներ ուղղել մե­զի հա­մար սի­րելի թո­ւացող ան­ձե­րու դէմ։

Քաջ գի­տենք, թէ այս բո­լորի փո­թորի­կը վերջ ի վեր­ջոյ կը հան­դարտի, բայց այս օրե­րուն մեր ըն­կե­րային կեան­քէ ներս գոր­ծած աւէ­րը խոր վէր­քեր կը բա­նայ, որոնց բու­ժումը շատ աւե­լի եր­կար ժա­մանակ կը պա­հան­ջէ։

Յայտնի է, որ ոմանք սխալ կար­դա­ցին Խրի­մեան Հայ­րի­կի «Մեծ է հա­ցին խնդի­րը, զի մար­դիկ հա­ցով կ՚ապ­րին» խօս­քը եւ բուռ մը հա­ցի հա­մար կը զո­հեն մնա­ցեալ բո­լոր սկզբունքնե­րը։ Եկէ՛ք վերստին յի­շենք Սուրբ Գրոց նշած մահացու մեղքերէն մէկը, որ կը վերաբերի ագահութեան։ Կաշառակերութիւնը անշուշտ որ բազում նպաստներ կ’ընծայէ, բայց ոչ պատիւ:

pakrates@yahoo.com