Մեծ Պահքի կիրակիները

ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ

oksana.karapetian@gmail.com

Մեծ Պահ­քը իր շրջա­նը կը գլո­րէ առա­ջին կի­րակիէն մինչ եօթ­նե­րոր­դը, եւ այս կի­րակի­ները հա­յերս յա­տուկ անուննե­րով յի­շած ենք՝ Բուն Բա­րեկեն­դան, Ար­տաքսում, Անա­ռակի, Տնտե­սի, Դա­տաւո­րի, Գալստեան եւ Ծաղ­կա­զարդ։ Պահ­քի այս «ու­ղին» մեզ կը տա­նի երա­նելի դրախ­տա­վայ­րը, ապա անցնե­լով յայտնի դրո­ւագ­նե­րի մի­ջով՝ կը բո­լորէ «ոս­կէ շղթան»՝ աւե­տելով Քրիս­տո­սի յա­րու­թիւնը։

Բուն Բա­րեկեն­դան, ասել է թէ՝ բա­րի կեանք, կեն­դա­նու­թիւն։ Ընդհան­րա­պէս պահ­քե­րին նա­խոր­դող օրը Բա­րեկեն­դան կա­նուա­նեն, իսկ Բուն Բա­րեկեն­դան կ՚ըսենք, քա­նի որ այն Մեծ Պահ­քին կը նա­խոր­դէ։ Կը հա­մարո­ւի, որ Բուն Բա­րեկեն­դա­նը մար­դու եր­ջանկու­թեան յի­շատակն է, այն եր­ջանկու­թեան, որ կը վա­յելէին Ադամն ու Եւան դրախ­տում։

Բա­րեկեն­դա­նին թոյ­լատրե­լի են զո­ւար­ճանքնե­րը, հա­մեղ ու առատ ու­տեստնե­րը, զա­նազան խա­ղերն ու պա­րերը, խինդ ու ու­րա­խու­թիւնը։ Այս առու­մով այն կը յի­շեց­նէ դրախ­տա­յին կեան­քը, ուր առա­ջին մար­դոց թոյ­լատրո­ւած էր ու­տել ու վա­յելել ամէն ինչ, բա­ցի բա­րու եւ չա­րի իմա­ցու­թեան ծա­ռի պտղից, որն ալ այս դէպ­քում կը խորհրդան­շէ Մեծ Պահ­քը։

Ար­տաքսում՝ «…եւ ար­տաքսեց նրան Աս­տո­ւած Եդե­մի պար­տէ­զից…»։ Այո՛, այս կի­րակին մեզ կը յի­շեց­նէ առա­ջին մար­դոց պա­տուի­րազան­ցութեան մա­սին, երբ Ադամն ու Եւան Սա­տանա­յի սուտ խօս­քե­րին ունկնդիր եղան եւ ճա­շակե­ցին իմա­ցու­թեան ծա­ռի պտու­ղը։ Այդ ժամ Աս­տո­ւած ասաց. «Ահա Ադա­մը դար­ձաւ մեզ նման մէ­կը, նա գի­տի բա­րի եւ չա­րը։ Արդ, գու­ցէ նա ձեռ­քը մեկ­նի, քա­ղի կե­նաց ծա­ռից, ու­տի եւ ան­մահ դառ­նայ»։ Եւ Աս­տո­ւած ար­տաքսեց նրանց, բնա­կեց­րեց դրախ­տի դի­մաց, ապա քե­րով­բէ­ներին եւ բո­ցեղէն սրին հրա­մայեց օր

ու գի­շեր հսկել դէ­պի կե­նաց ծա­ռը տա­նող ու­ղի­ները։

Անա­ռակի կի­րակին կը պատ­մէ յայտնի առա­կը. մարդ մը եր­կու որ­դի կ՚ու­նե­նայ, կրտսեր որ­դին կը վերցնէ իր բա­ժին ու­նե­ցուած­քը եւ կը հե­ռանայ հօր մօ­տեն։ Շվայտ կեան­քով կ՚ապ­րէ եւ կը վատ­նէ ողջ ու­նե­ցուած­քը։ Քոռ ու փոշ­ման տուն կը դառ­նայ, հայ­րը, սա­կայն, սի­րով կ՚ըն­դունի նրան եւ մեծ խնջոյք կը կազ­մա­կեր­պէ։ Աւագ որ­դին կը տա­րակու­սէ, չէ որ ինք միշտ հօր կող­քին եղած էր, բայց եր­բեք նման պա­տուի չար­ժա­նացաւ։ Բայց հայ­րը կ՚ըսէ թէ պէտք է ու­րա­խանալ, քա­նի որ ով մե­ռած էր, կեն­դա­նացաւ։

Այսպէս անա­ռակի կի­րակին մեզ կը խրա­տէ, որ Աս­տո­ւած մեծ ու­րա­խու­թեամբ իր գիր­կը կ՚առ­նէ զղջա­ցող­նե­րուն, իսկ թէ մէ­կը աւագ որ­դու պէս կը կար­ծէ թէ ինք ար­դար է, պէտք է զգու­շա­նայ իր ան­ձի մա­սին մե­ծամիտ կար­ծիք ու­նե­նալէն։

Տնտե­սի կի­րակին մեզ կը յի­շեց­նէ անի­րաւ տնտե­սի մա­սին առա­կը։ Մե­ծահա­րուստ մը կ՚իմա­նայ որ տնտե­սը կը վատ­նէ նրա ու­նե­ցուած­քը եւ կը որո­շէ ազա­տել աշ­խա­տան­քէն։ Տնտե­սը իր օգ­տին աւե­լիով գրա­ծը կը շնոր­հէ պար­տա­պան­նե­րին, որ­մէ ետ­քը տէ­րը կը գո­վէ տնտե­սին։ Ասել կ՚ու­զէ՝ գո­վելի է հրա­ժարու­մը, որով­հե­տեւ հրա­ժարու­մով ու ինքնազսպու­թեամբ կը հաս­նեն փրկու­թեան, սա է պահ­քի իմաս­տը։

Դա­տաւո­րի կի­րակիի խոր­հուրդը կը գտնենք այ­րի կնոջ եւ դա­տաւո­րի մա­սին առա­կի մէջ։ Այ­րի կին մը կը խնդրէ Աս­տուծմէ որ­պէսզի չերկնչող դա­տաւոր մը իր դատն առ­նէ։ Դա­տաւո­րը կնոջ ցան­կութիւ­նը կը կա­տարէ։ Քրիս­տոս կ՚ըսէ՝ եթէ անար­դար դա­տաւո­րը կնոջ դա­տը տե­սաւ, ապա Աս­տո­ւած առա­ւել եւս կը կա­տարի բո­լոր խնդրող­նե­րի աղօթքնե­րը։ Արդ, այս կի­րակի կը յոր­դո­րուի անընդմէջ աղօ­թել եւ ձգտել առ Աս­տո­ւած։

Գալստեան կի­րակին կը յի­շեց­նէ Քրիս­տո­սի առա­ջին գալստեան մա­սին եւ կը յու­շէ Նրա երկրորդ գա­լուստը։ Գալստեան կի­րակին կու գայ բա­րեպաշ­տութեամբ եւ ճշմա­րիտ հա­ւատով Տի­րոջ հրա­շափառ գալստեանը սպա­սելու կո­չով։

Ծաղ­կա­զար­դը կը խորհրդան­շէ Յի­սու­սի յաղ­թա­կան մուտքը Երու­սա­ղէմ, նաեւ՝ արար­չա­գոր­ծութեան առա­ջին օրը, երբ Աս­տուած արա­րեց եր­կիրն ու եր­կինքը եւ լոյ­սը տա­րածուեց աշ­խարհում, ապա՝ առա­ջին ժա­մանա­կաշրջա­նը, երբ դրախ­տա­յին ծա­ղիկ­նե­րը պա­տեցին եր­կի­րը։

Բայց թէեւ Մեծ Պահ­քի շրջա­նը եօթ շա­բաթէն բաղ­կա­ցած է, այ­դու հան­դերձ «կի­րակի­ները» թիով շատ աւե­լին են։

Շատ վայ­րե­րում Մեծ Պա­սի առա­ջին շա­բաթը «կի­րակի» կը պա­հէին, ասել է թէ՝ այս կամ այն բա­նը անե­լը մեղք կը հա­մարէին։ Մա­րաշում Բա­րեկեն­դա­նի օրե­րին կը պա­հէին այդ կի­րակի­ները, Ար­ցա­խում՝ Մեծ Պա­սի երկրորդ շա­բաթո­ւայ մէջ։

Զոր օրի­նակ՝ եր­կուշաբ­թի օրը կրնա­յին «կրա­կի կի­րակի» պա­հել, դրժո­ղը կամ նրա հա­գուստը, որե­ւէ իրը կրա­կի բա­ժին կը դառ­նար։ Ապա երեք­շաբթի օրը «ջրի կի­րակի» կը պա­հէին, կը նշա­նակէ լո­ւացք չէին կրնար անել, չէին լող­նար եւ այլն, ապա թէ ոչ՝ հե­ղեղը տու­նը կը տա­նէր կամ ջրի հետ կապ ու­նե­ցողը կը խեղ­դո­ւէր։ Այդ օրը հաց կը թխէին Պահ­քի ողջ շրջա­նի հա­մար։ Չո­րեք­շաբթի «մկան կի­րակին» էր, ով այդ օրը աշ­խա­տեր, մու­կը նրա հաս­կը, ցո­րենը եւ այլն կը կտրէր։ Առա­ւօտ կա­նուխ կա­նայք եկե­ղեցի կը գնա­յին, այ­լա­պէս կը զրկո­ւէին ճա­խարակ մա­նելու ու­նա­կու­թե­նէն։

Կա­յին «թա­լալո­սի կի­րակի»՝ այդ օրը աշ­խա­տող­նե­րը ու­շագնաց կ՚ըլ­լա­յին, «գա­լիք»՝ այդ օրը աշ­խա­տող­նե­րը ողջ տա­րի ար­կածնե­րի զոհ կը դառ­նա­յին, «ճանճնոց», «անէծք մօր», Ար­ցա­խում՝ «գայլ կե­րածի եւ կա­տաղած շան»՝ գայ­լը կ՚ու­տէր կամ կատ­ղած շու­նը կը կծէր, «սել տա­րածի»՝ հեղեղը կը տանէր…