ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ
pakrates@yahoo.com
13Փետրուարի առաւօտուն համայն պոլսահայութիւնը խորապէս ցնցուած էր լսելով հանրածանօթ մորթաբան Յակոբ Կոթողեանի մահուան գուժը։ Այդ օր եւ նաեւ յաջորդող օրերուն համացանցը բաւականին ծանրաբեռնուած էր այս մեծ կորուստին պատճառած կսկիծը բաժնող տողերով։ Զանազաններ արտակարգօրէն հարազատ տողերով կը բաժնէին այն մեծ ցաւը, որ ապրած էին ժողովուրդի կողմէ այսքան սիրուած բժիշկի մահով։ Ակամայ կը տարուինք մտածելու, թէ ի՞նչ պատճառներ ազդակ եղած էին համեստութիւնը իրեն համար կեանքի ուղի համարած մէկու մը դէմ այսքան մեծ երախտիք, այսքան խոր հիացում արտայայտուէր։
Կարծես Հրանդ Տինքի նման այս մեծ գիտնականին ալ կօշիկին յատակը ծակ էր եւ այդ ծակը երեւելի կը դառնար միայն ու միայն իր կենսագրութեան վերահասու ըլլալով։
Արդարեւ գիտութեան այս անուանի նուիրեալը ծնած էր եղեռնազոհ ընտանիքի մը տան մէջ եւ երբեք չէր հակասած իր արմատներուն։
Ճակատագրի տարօրինակ երեւոյթ մը ըլլալու է այն իրողութիւնը, թէ Յակոբ Կոթողեանի կեանքի գծին անբաժանելի մասնիկը մնաց Պոլսոյ այնքան ծանօթ Ճերրահփաշա հիւանդանոցը։ Այդ հիւանդանոցը թէեւ այսօր մաս կը կազմէ Իսթանպուլի Համալսարանի բժշկագիտութեան ճիւղին, բայց ան միեւնոյն ժամանակ ամենամօտ հետեւաբար ամենահարազատ բուժօգնութեան կեդրոնը եղած է բոլոր սամաթիացիներու համար։
Յակոբ Կոթողեան կամ աւելի ժողովրդական անունով Բժիշկ Քոլսուզ Ակոբ ծնած էր 1939 թուին Սամաթիոյ մօտակայ Ճերրահփաշա հիւանդանոցի մէջ։ Թերեւս ալ փոքրիկն Յակոբ իր ընտանիքին մէջ հիւանդանոցի մը երդիքին տակ ծնող առաջին օրինակն է։ Չէ՛ որ, այդ տարիներուն ծննդաբերելը հիւանդութեան երեւոյթ մը չէր եւ առհասարակ տեղի կ՚ունենար բնակարաններու մէջ դայեակի մը օգնութեամբ։ Յակոբ Կոթողեան իրենց հասակակից բոլոր սամաթիացիներու նման յաճախեց թաղի վարժարանը եւ աւարտելով նախակրթարանի բաժինը դարձեալ իր նման բոլոր չքաւորներու ուղիին հետեւեցաւ եւ դպրոցը թողելով ուղղուեցաւ արհեստ մը սորվելու ճանապարհին։ Ահա այդ հանգրուանին զինք սպասող ահռելի փորձանքը տեղի ունեցաւ եւ աշխատանոցի մէջ գլան սարքերէն մէկը ճզմեց պատանի աշկերտի թեւը մինչեւ ուս։ Մարդու ճակատագրի վրայ երբեմն անշրջադարձելի հետեւանքներ ունեցող դէպքեր կը պատահին։ Այդպիսին էր փոքրիկ Յակոբին մատնուած առկածը, որուն հետեւանքով զինք երկրորդ անգամ փութացուցին Ճերրահփաշայի հիւանդանոցը։ Բժիշկներն իսկ սոսկացած էին մինչեւ ուսը անդամահատուած պատանին տեսնելով։ Բժիշկներ յուսահատ էին, բայց լծուեցան երախայի կեանքը փրկելու համար անհրաժեշտ ամէն ջանք վատնելու։ Դարմանումի երկար շրջանէ մը ետք անոնք անշուշտ, որ այն օրերուն տակաւին չէին գիտեր, թէ իրականութեան մէջ ի՞նչ է որ փրկած են։ Ուրկէ գիտնան որ աղքատիկ պատանիի մը կեանքը փրկելէն շատ աւելի մեծ նշանակութիւն ունի իրենց կատարած վիրահատութիւնը։ Չէ որ այդ օրուայ դժբախտ պատանին կեանքի տեւողութեան մէջ պիտի դառնար շատ յաջող բժիշկ մը եւ իր գիտութիւնով պիտի փրկէր նաեւ բազմաթիւ կեանքեր։ Սակայն պատանի Յակոբը բուժող բժիշկներու «չապրիր, հոս կը մեռնի այս երախան» կանխագուշակութեան մէջ իրողութիւն մը թաքնուած էր։ Եթէ ոչ այդ օր, բայց նման կանխագուշակութենէն աւելի քան 65 տարիներ ետք իսկապէս ալ այդ նոյն հիւանդանոցին մէջ աւանդեց հոգին։ Սակայն այդ փակագծի մէջ առնուած աւելի քան 65 տարիները յարատեւ յաջողութեան մը պատմութիւնն է նաեւ։ Իրարու յաջորդող յաջողութիւններ, որոնք հեղինակին համար կեանքի սովորական ընթացք, բայց շուրջիններուն համար հրաշքներ էին միեւնոյն ժամանակ։ Ան կեանք շնորհեց բոլոր անոնց որոնք ճարահատութեան մէջ թակած էին իր դուռը։ Առանց վարանումի կրնանք ըսել այն ինչ, որ Պարոյր Սեւակ ըսած էր Կոմիտասի համար.
«Պարգեւ բաշխեց
Որդիներին իր տարաբախտ ժողովրդի
Եւ... մարդկութեա՜ն։
Պարգեւ բաշխեց
Աստծո՛յ նման՝ շռայլօրէ՜ն,
Եւ բաշխելով՝ հարստացա՛ւ...»
Սեւակ իր տողերը կը շարունակէ
հարց տալով, թէ
«Բայց դրուատման ի՞նչ խօսքերով
Բարեբանենք եւ քեզ գովենք,
Թէ աղքատ է յանկարծ թուում
Բառարանը մեր հայկազեան։
Ի՞նչ խօսքերով բարեբանենք
Քե՜զ, Վարդապե՛տ... »
Յակոբ Կոթողեանի դառն կորուստով բիւրաւորներ մատնուած են նոյն հոգեբանութեան եւ չեն գիտեր թէ տակաւին ինչ խօսքերով փառաբանեն բոլորին համար սիրելի դարձած բժիշկը, ժողովուրդին արժանի զաւակը, Սամաթիա թաղի հաւատարիմ ուխտաւորը, իր հարազատներուն պարծանքը…
Փրոֆէօսոր Յակոբ Կոթողեանի կորուստը արձագանգ գտած է երկրի մամուլին մէջ, ուր զանազան թերթեր եւ հեռուստակայաններ դրուատալից նախադասութիւններով կը յիշատակեն իբրեւ մորթաբան համաշխարհային համբաւի տէր Կոթողեանը։ Այս ծիրէն ներս 16 Փետրուար Ուրբաթ օր Ճերրահփաշա հիւանդանոցի Բժշկագիտութեան Ֆաքիւլդեդի Պուրհանետտին Թոքեր սրահի մէջ ոգեկոչման յատուկ արարողութիւն մը տեղի պիտի ունենայ։
Մեզ բոլորիս կը մնայ հարգանքի վերջին տուրքը մատուցել մասնակցելով 17 Փետրուար Շաբաթ օր, ժամը 15.00-ին Գումգաբուի Աթոռանիստ Մայր եկեղեցւոյ մէջ կայանալիք յուղարկաւորութեան եւ կիսել այրիին, զաւակներուն եւ հարազատներուն սուգն ու կսկիծը։
