ՄԻՀՐԱՆ ՄԱՆՈՒԿԵԱՆ
miranmanukyan@gmail.com
Վաքըֆներու ընդհանուր խորհուրդի մէջ փոքրամասնութեան հիմնարկներու նոր ներկայացուցիչի ընտրութիւնը պիտի կայանայ 24 Դեկտեմբեր Կիրակի օր, Անգարայի մէջ։ Վերջին երեք տարիներուն այս պաշտօնը զբաղեցնող Փրոֆ. Թորոս Ալճանէ ետք նոր ներկայացուցիչը պիտի ըլլայ հրեայ Մորիս Լեւի։ Վաքըֆներու ընդհանուր խորհուրդի մօտ փոքրամասնութիւններու յատուկ ներկայացուցիչ ունենալու կարգադրութենէն ետք, այս պաշտօնը ստանձնած էր յոյն Լաքի Վինկաս։ Փրոֆէօսոր Ալճանի հետ խօսեցանք իր պաշտօնավարութեան շրջանին կարեւոր զարգացումներուն եւ խնդիրներուն շուրջ։ Ալճան այս շրջանը կը նկարագրէ, թէ շատ յոգնեցուցիչ եւ թէ շատ գոհացուցիչ։ «Յատկապէս փոքրամասնութիւններու հիմնարկներու ներկայացուցչութիւնը կիսապաշտօնական հանգամանք մը ունեցաւ։ Հիմա կը պաշտօնավարենք Գարակէօզեանի տրամադրած գրասենեակի մը մէջ։ Իմ շրջանի թղթածրարներէն միայն երկուքն է, որ անաւարտ մնացին։ Առաջինը փոքրամասնութեան հաստատութիւններու ընտրութեան կանոնագրի խնդիրն է, իսկ երկրորդը Անարատ Յղութեան նիւթը»։ Փրոֆէօսոր Ալճանէ խնդրեցինք, որ իր շրջանի զարգացումները մի առ մի թուէ «Ակօս»ի ընթերցողներուն համար։ «Մեր պաշտօնի կոչուած շրջանին օրակարգի խնդիրներէն մէկն էր Քամփ Արմէնի հարցը։ Այդ հարցին համերաշխութեամբ լուծուելէն շատ ուրախ եմ։ Այդ համաձայնութեան մէջ բոլոր դերակատարները բաժին ունեցան։ Ճամբարի նախկին շրջանաւարտներ, միութիւններ, բանբերներ, պետութիւնը, քաղաքապետարանը, երեսփոխաններ եւ գործիչներ միասնական աշխատութեան մը մասնիկը դարձան։ Այսօր դիտելով կը տեսնենք, թէ որքան դժուար խնդիր մըն էր, որ նման համերաշխութիւնով մը իր աւարտին հասաւ։ Ասորիներու եկեղեցիի խնդիրը եւս կնճռոտ նիւթ մըն էր։ Շփումներ ունեցանք պետական մարմիններու եւ Յուշարձաններու խորհուրդին հետ։ Հիմա դատական գործընթաց մը կը շարունակուի եւ կը սպասենք դատին արդիւնքը։ Հայ Կաթողիկէ Սուրբ Աստուածածին հիմնադրամը ամենամեծ խնդիրներէն մէկն էր, քանի որ զուրկ էր օրինական հանգամանքէ։ Նախապէս 166 հիմնարկներու մասին կը խօսուէր, այժմ Հայ կաթողիկէ պատրիարքանիստ եկեղեցիի յաւելումով, այդ թիւը եղաւ 167։ Աբէլ Անտոն հիմնարկը ընտրութիւններ չէր կրնար ընել եւ պաշտօնական ճանաչում չէր ունեցած, իսկ հիմա Աբէլ Անտոն նշուած է իբեր առանձին հաստատութիւն։ Հայ կաթողիկէ համայնքի թերացումի հետեւանքով գոյացած էր այս սխալը։ Անցեալին բոլոր հիմնարկները Աբէլ Անտոն անուն բարերարի մը անունով ցանկագրուած էր 36-ի յայտարարագիրներուն մէջ։ Այս հիմնարկը պետութեան փոխանցուած ահագին հողամասեր ունի, որոնց համար հիմա օրինական պայքար տանելու կարողութիւն գոյացաւ։
2015-ին պաշտամունքի բացուեցաւ հրէից Էտիրնէի սինակոկը, որ շատ տարիներ փակ մնացած էր։ Թէեւ կալուածաթուղթ չենք ունեցած եւ վերատիրանալու առջեւ որոշ դժուարութիւններ կան, բայց նաեւ կան ետ ստանալու առիթներ ալ»։
Բոլոր այս զարգացումները թուելէ ետք Փրոֆ. Ալճան անդրադարձաւ նաեւ փոքրամասնութիւններու հաստատութիւններուն ընտրութենէ զրկուելու երեւոյթին։
«Այս խնդրին լուծումը մեծ նպաստ պիտի պատճառէ հասարակութեան։ Մենք չենք կրցած այս խնդիրը լուծել հակառակ, որ բազում անգամներ այս մասին ժողովներ գումարած ենք, տեղեկագիրեր պատրաստած, բայց վերջնական լուծում մը չենք կրցած ապահովել։ Անցնող ժամանակի ընթացքին բազմաթիւ դէպքեր պատահեցան, երկրի միջավայրը թունաւորուեցաւ, բայց այս խնդիրը չի կրցաւ օրակարգ զբաղեցնել։ Բոլոր փոքրամասնութիւնները միասնաբար տեղեկագիր մը պատրաստեցին, բայց լուծում մը չկրցան ապահովել։ Ընդհանրապէս մեր առջեւ ձեւաւորուեցաւ երեք եղանակներ՝ առաջինը դատ բանալու մասին էր, երկրորդը Հանրապետութեան նախագահին նամակ գրելու եւ երրորդն ալ բանակցութիւններու շարունակելու վերաբերեալ։ Այս նիւթերը օրակարգի եկան Ահմետ Տաւութօղլուի հետ հանդիպման ժամանակ ալ, բայց լուծում մը գտնել կարելի չեղաւ։ Իրականութեան մէջ այս ընտրութիւններուն չկայանալը երկրի վարկին վնասող երեւոյթներուն պատճառ դարձած է։ Այս մասին յաճախ կը հարցնեն մեզ՝ -ի՞նչ զարգացում կայ- ըսելով եւ մենք կը ստիպուինք մեր երկիրը բողոքած ըլլալու դիրքին մատնուելու։ Այժմ այս մասին ստիպուած կը սպասենք պետութեան յառաջընթացը»։
Թորոս Ալճան դժգոհ է նաեւ կարգ մը բամբասանքներէ։ «Թղթաբանութեան ի՞նչ տեսակ փորձանք մը ըլլալէ անտեղեակ մարդիկ կը հարցնեն, թէ Թորոս Ալճան ի՞նչ ըրաւ իր պաշտօնավարութեան շրջանին։ Պէտք է իմանանք որ թղթաբանութիւնը շատ անգամ արգելք է, այս կամ այն անձին իր կամքով բաներ մը ընելուն»։
