Ողջոյն Ճերմակ Ագռաւի

ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ

pakrates@yahoo.com

Եթէ կրկին ան­գամ վեր­յի­շենք հա­յերէն բա­նաս­տեղծու­թեան մեծ տա­ղանդ Պա­րոյր Սե­ւակի տո­ղերը Սա­ղաթէլ Պա­սիլ այն ար­տա­կարգ մտա­ւորա­կան­նե­րէն է, որ լծուած է աշ­խարհը շա­լակած տա­նելու, այդ մեծ բե­ռին։ Կեան­քի բո­լոր հանգրուան­նե­րը կ՚ար­դա­րաց­նեն Սա­ղաթէ­լի մա­սին այս հաս­տա­տու­մը։ Ան եր­բեք չի խրտչիր իր ու­սե­րու տա­րողու­թե­նէ շատ աւե­լի ծանր բե­ռերուն տակ։ Երբ կը հա­ւատայ, թէ պէտք է տալ, ալ չի սպա­սեր այս կամ այն դիւ­րութեան ապա­հովու­մը։ Այլ կը լծուի գոր­ծի հոն, ուր որ կա­րիք կայ։ Նոյ­նիսկ կրնանք ըսել թէ շռայ­լօ­րէն կը բաժ­նէ այն ինչ որ ու­նի։ Միտք է շատ ան­գամ իր ու­նե­ցածը։ միտ­քի կա­րողու­թիւնն է, որ կը տրա­մադ­րէ բո­լորին։ Այս տո­ղերով չենք ու­զեր սխալ հաս­կա­ցողու­թեան մը տե­ղի տալ։ Ան չոր ու ցա­մաք խրա­տախօս մը չէ եր­բեք, երբ պի­տի խօ­սինք տա­լու մա­սին գիտ­ցէք, որ այդ տա­լը գործ է ընդհան­րա­պէս, այլ ո՛չ թէ խօսք։ Օրի­նակի հա­մար Հա­լէպի մէջ սրճա­րան կը բա­նեց­նէ, որ սրճա­րան չէ այլ ակա­դեմիա։ Ակա­դեմիա՝ որ­մէ պի­տի օգ­տուին բո­լոր այն կա­րիքա­ւոր­նե­րը, որոնք պէտ­քութիւն ու­նին միտ­քեր ար­ծարծե­լու, խոր­հուրդներ կու­տա­կելու, վեր­ջա­պէս նոր տե­սադաշտ, նոր մեր­ձե­ցում գտնե­լու։

Սա­ղաթէլ Պա­սիլ Հա­լէպի դա­ժան տա­րինե­րուն «Ակօս»ի սիւ­նա­կագիրն էր եւ «Ճեր­մակ Ագ­ռաւ» խո­րագ­րեալ այդ սիւ­նա­կով պոլ­սա­հայ ըն­թերցո­ղին կը փո­խան­ցէր պա­տերազ­մի սար­սա­փը միշտ թո­ղելով այն տպա­ւորու­թիւնը, թէ կար­ծես ինք այդ սար­սա­փի մէ­ջէն չէ որ կը գրէ, այլ կար­ծես հե­ռուէն դի­տող մը ըլ­լար։ Մինչդեռ պա­տերազ­մի բո­ցը ար­դէն իսկ պա­տած էր իր մի­ջավայ­րը եւս։ Խու­ճապ չկար Սա­ղաթէ­լի տո­ղերուն մէջ։ Ո՛չ ալ սար­սափ։ Կար միայն ու միայն պա­տերազ­մի դա­ժանու­թիւնը մար­դուն մար­դու դէմ գոր­ծադրած վայ­րա­գու­թիւնը։

Պա­տերազ­մը Սա­ղաթէլն ալ պո­կեց տա­րաւ իր հա­րազատ քա­ղաքէն։ Ստի­պուե­ցաւ ճա­շակե­լու պանդխտու­թիւն կո­չուած կսկի­ծը։ Թա­փառե­ցաւ նախ դէ­պի Թուրքիա եւ ապա Հա­յաս­տան։ Թուրքիոյ մէջ գտնուած տա­րինե­րուն նոյնպէս ան­տարբեր չմնաց կա­րիքա­ւոր­նե­րուն հաս­նե­լու խնդրին մէջ։ Պաշ­տօն ստանձնեց մար­դա­սիրա­կան ըն­կե­րու­թեան մը Ան­տիոքի մաս­նա­ճիւ­ղին մէջ, ստանձնե­լով նաեւ իր ծնող­նե­րուն ապ­րուստի հո­գը։ Վեր­ջա­պէս հա­սաւ Հա­յաս­տան, ուր իր եւ ըն­տա­նիքի հա­մար աւե­լի բա­րեն­պաստ պայ­մաններ կա­յին։ Եւ չհե­ռացաւ իրեն հա­մար սրբա­զան հա­մարուող աս­պա­րէզէն ու շա­րու­նա­կեց ստեղ­ծա­գոր­ծել։ Մեր ձեռ­քին է Սա­ղաթէլ Պա­սիլի «Ակօս»ի յօ­դուած­նե­րու ամ­բողջա­կան հրա­տարա­կու­թիւնը հա­տորի մը մէջ։ «Յօ­դուա­ծարան Ըստ Ճեր­մակ Ագ­ռա­ւի» խո­րագ­րեալ այս հա­տորը թեր­թե­լով ան­գամ մը եւս տա­րուե­ցանք այն ու­րախ տրա­մադ­րութեան, որ կ՚ապ­րէինք ամէն ան­գամ, որ կը ստա­նայինք Սա­ղաթէ­լի նոր յօ­դուա­ծը։ Այնտեղ տե­ղադ­րուած են աւե­լի քան 60 յօ­դուած­ներ, որոնց վե­րըն­թերցու­մը դառն յի­շատակ­նե­րու վե­րապ­րումն է նաեւ։ Սա­ղաթէ­լի տո­ղերուն մէջ զգա­ցումնե­րը հա­կասա­կանօ­րէն իրար կը յա­ջոր­դեն։ Մերթ յու­սալքու­թիւն կը տի­րէ, մերթ դի­մադ­րե­լի կո­րով։ Մէկ բան որ պի­տի պակ­սի պար­տութեան հո­գեբա­նու­թիւնը միայն։ Սա­ղաթէլ հան­դուրժո­ղու­թիւն չու­նի պար­տութեան զգա­ցու­մի դի­մաց։ Ո՛չ, ան պար­տուողը չէ, այլ մա­քառո­ղը։ Մա­քառե­լու կամքն ու կո­րովը զինք կրնան առաջ­նորդել դէ­պի հե­ռու ափեր, բայց ան ­զարմա­նալիօրէն կը մնայ մե­րը, ուր որ ըլ­լայ, պայ­մաննե­րը ուր որ պար­տադրէ։ Մե­զի կը մնայ ող­ջունել Սա­ղաթէ­լի այս պա­տումնե­րու գիր­քի մը ձե­ւին տակ վերհրա­տարա­կու­թիւնը եւ գի­տակ­ցիլ այն իրո­ղու­թեան, թէ մեր սի­րելի ըն­կե­րը միշտ առիթ­ներ պի­տի ու­նե­նայ իր դէմ ծա­ռացած բո­լոր դժուարու­թիւննե­րու հետ գլուխ ել­լե­լու հա­մար։