Ցեղախումբի պետութիւն

Երբեմն ամե­նաս­տոյգ իրո­ղու­թիւննե­րը խոս­տո­վանու­թեան մը նման կ՚ար­տա­յայ­տուին իրա­ւասու բե­րան­նե­րէն, ընդհա­կառա­կը պնդե­լով։ Թուրքիոյ հա­սարա­կու­թիւնը տար­բեր բնոյ­թի փոր­ձե­րով ծա­նօթ է այս իրո­ղու­թեան։ Օրի­նակի հա­մար երբ այդ տե­սակի սպա­սում մը առ­կայ չէ եւ նա­խարար մը կը յայ­տա­րարէ թէ, այս կամ այն նիւ­թի հա­մար սղաճ պի­տի չըլ­լայ, ժո­ղովուրդը կը հասկնայ թէ այդ նշուած նիւ­թե­րու գի­ները պի­տի բարձրա­նան։

Ար­դա­րեւ Հան­րա­պետու­թեան Նա­խագա­հի «Թուրքիան ցե­ղախումբի պե­տու­թիւն չէ» ելոյ­թը եկաւ այնպի­սի պա­հու մը՝ երբ բո­վան­դակ եր­կի­րը կը ներ­կա­յանար ճիշդ ալ ցե­ղախումբի պե­տու­թեան յա­տուկ նկա­րագի­րով։ Նա­խագա­հը շա­րու­նա­կեց իր ելոյ­թը «Թուրքիա օրի­նական եր­կիր է» հաս­տա­տու­մով։ Իրո­ղու­թեան հա­կապատ­կե­րը պնդող նոր օրի­նակ մը եւս։ Բո­լորս գի­տենք թէ մե­րօրեայ Թուրքիոյ մէջ ար­դա­րադա­տական հա­մակար­գը ինչպի­սի խեղ­ճութեան մը մատ­նուած է իշ­խող քա­ղաքա­կան ու­ժին դի­մաց։ Կորսնցու­ցած է իր ան­կողմնա­կալու­թիւնը եւ խա­ղալիք դար­ձած կա­ռավա­րու­թեան ձեռ­քին մէջ։ Այս իրո­ղու­թիւնը բո­լորէն աւե­լի լաւ գի­տէ Նա­խագահ Էր­տո­ղան, բայց չի վա­րանիր հա­կառա­կը պնդե­լէ։

Իսկ ի՞նչ կը նշա­նակէ ցե­ղախումբի պե­տու­թիւն եզ­րը։ Որո՞նք են այդ բնոյ­թի պե­տու­թիւննե­րը։ Տե­սախ­ցիկնե­րուն դի­մաց «Վան մի­նիւթ» առար­կութիւ­նը մի­թէ բա­ւարա՞ր է ցե­ղախումբի պե­տու­թիւն կո­չու­մէն ձեր­բա­զատուելու հա­մար։ Եթէ ցե­ղախումբի պե­տու­թիւն ըսե­լով պի­տի հասկնանք ցե­ղապե­տի մը մե­նատի­րու­թեան հա­մակեր­պած պե­տական հա­մակարգ, թուրքիա այդ երե­ւոյ­թի վառ օրի­նակը կը ներ­կա­յաց­նէ։ «Պե­տու­թիւն» հաս­կա­ցողու­թիւնը կը պա­հան­ջէ բազ­մա­թիւ մար­միննե­րու որոշ հա­կակշռի մը տակ իրար ամ­բողջաց­նե­լով գոր­ծե­լու դրու­թիւնը։ Սա­կայն երբ առ­կայ է «Խո­րունկ պե­տու­թիւն» կամ «Զու­գա­հեր պե­տու­թիւն» գոր­ծօննե­րը, իշ­խող հա­մակար­գը միայն ձե­ւակեր­պութիւն մը կ՚ըլ­լայ։ Նոյնպէս եթէ այդ բազ­մա­թիւ մար­միննե­րը կորսնցնեն իրենց հե­ղինա­կու­թիւնը եւ կա­մայ թէ ակա­մայ են­թարկուին միայն մէկ ու­ժին, պե­տու­թիւնն ալ կը կորսնցնէ իր հե­ղինա­կու­թիւնը ու կը վե­րածուի ցե­ղախումբի պե­տու­թեան։

Թուրքիա առանց գի­տակ­ցե­լու ակնկա­լուած հե­տեւան­քին, Նա­խագահ Ռէ­ճէփ Թայ­յիպ Էր­տո­ղանի ծանր ճնշու­մին պար­տադրան­քով որ­դեգրեց նա­խագա­հական վար­չա­կար­գը։ Ըստ երե­ւոյ­թի այս հա­մակար­գի տե­ւողու­թիւնը սահ­մա­նուած պի­տի մնայ նոյ­նինքն Էր­տո­ղանի քա­ղաքա­կան կեան­քին հետ։ Իր այդ դաշ­տէն հե­ռանա­լէն ետք դժուար թէ գտնուի նման մեծ հե­ղինա­կու­թիւն մը, որ 80 մի­լիոնա­նոց բնակ­չութիւն ու­նե­ցող երկրի վրայ գոր­ծէ այսքան ինքնիշ­խան եւ միահե­ծան եղա­նակով։ Եւ նաեւ դժուար թէ այդ եղա­նակով գոր­ծե­լու հա­մար ապա­հովէ հա­սարա­կու­թեան այսքան մեծ հա­մեմա­տու­թեան յա­ւակ­նութիւ­նը։

ԱՄՆ-ի Ան­գա­րայի դես­պա­նատու­նը 8 Հոկ­տեմբե­րին կա­տարած յայ­տա­րարու­թեամբ դադ­րե­ցուց Թուրքիոյ քա­ղաքա­ցինե­րուն վի­զայի դի­մումնե­րը։ Թուրքիա իր կար­գին իս­կոյն փո­խադար­ձեց այս որո­շու­մին, Ուա­շինկթը­նի դես­պա­նատան մի­ջոցաւ։ Ան­շուշտ որ եր­կու աւագ դես­պաննե­րը այս յայ­տա­րարու­թիւննե­րը կա­տարած են իրենց եր­կիրնե­րու ար­տա­քին գոր­ծոց նա­խարար­նե­րուն գի­տակ­ցութեամբ եւ թոյլտուու­թեամբ։ Օտար դի­տորդներ այս խնդի­րը կը մեկ­նա­բանեն ո՛չ թէ հա­կաթուրք, այլ ուղղա­կի հա­կաէր­տո­ղան ռազ­մա­վարու­թիւն մը ըլ­լա­լով։ Եւ ան­շուշտ առնչու­թիւն կը ներ­կա­յաց­նեն Թուրքիոյ բա­նակին հիւ­սի­սային Սու­րիան ռմբա­կոծե­լու երե­ւոյ­թին հետ։ «Ռու­սաց հետ հա­մաձայ­նած ենք, իրենք Ըտ­լի­պի շուրջբո­լորը պի­տի մաք­րեն իսկ մենք Ազատ Սու­րիոյ Բա­նակին մի­ջոցաւ ներ­սը» ելոյ­թը առ այժմ ու­նե­ցաւ իր ամե­նազուսպ հա­կազ­դե­ցու­թիւնը։ Մաղ­թենք որ հա­մաշ­խարհա­յին հան­րա­յին կար­ծի­քը լսած չըլ­լայ Ազ­գայնա­կան Շար­ժում կու­սակցու­թեան պե­տին ելոյթնե­րը։ Եթէ ան ալ լուրջի առ­նեն դեր ո՞վ գի­տէ ինչ հա­կազ­դե­ցու­թիւննե­րու նշա­ւակ կը դառ­նանք։