ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ
oksana.karapetian@gmail.com
Աւանդութիւնը
«Ուրախացի՛ր, բերկրեալդ կանանց մէջ, քանզի քեզ կանչում է մեր Արարիչը, քո Միածին Որդին», - ահա այն աւետիսը, որ Մարիամ Աստուածածինը ստանում է Գաբրիէլ հրեշտակապետից՝ Յիսուս Քրիստոսի խաչելութիւնից շուրջ 12 տարի յետոյ։
Այդ տարիներին նա ապրում էր Երուսաղէմում՝ Յովհաննէս Աւետարանիչի խնամատարութեան ներքոյ։ Եւ ահա Ս. Կոյսը խնդրում է վերջինիս մատուցել Աստուածային Պատարագ, որպէսզի հաղորդուի իր Միածին Որդու Մարմնին ու Արեանը, եւ պատուիրում իրեն թաղել Գեթսէմանիի այգում։
Երբ Ս. Յովհաննէսը Վերնատանը Պատարագ էր մատուցում, յանկարծակի որոտի ձայն է լսւում, եւ նրան սկսում են ձայնակցել սուրբ առաքեալները, որոնց մէկտեղել էր Սուրբ Հոգին։
Ապա Ս. Կոյսը ննջում է, եւ նրա հոգին ելնում ու խառնւում է լուսեղէն զօրքին։ Իսկ նրա՝ մահճում մնացած մարմինը, որը չէր այլակերպուել, առաքեալները տանում են Գեթսէմանիի այգին։ Ասում են շուրջ երեք օր հնչում էին հրեշտակների անուշաձայն փառաբանութիւնները։
Երեք օր անց գերեզմանին են մօտենում անմարմինների զօրքերը, ապա՝ Տէրը՝ լուսափայլ ամպով ու հրեշտակներով։ Առանց կնիքը խախտելու՝ Տէրը վերցնում է Մարիամ Աստուածածնի մարմինն ու վերանում երկինք։
Այդ օրերին առաքեալներից Երուսաղէմում չէր միայն Ս. Բարթողիմէոսը։ Եւ երբ նա գալիս է Երուսաղէմ, փափաքում է տեսնել Աստուածածնի մարմինը։ Առաքեալները ահուդողով ու աղօթքներով բացում են գերեզմանը, սակայն, ի զարմանս բոլորի, այն դատարկ են գտնում։ Այդ ժամ նրանք փառաւորում են Աստուածամօրը, եւ Ս. Թովմասը երգ է ձօնում Մարիամ Աստուածածնին, որը ցայսօր երգւում է մեր եկեղեցիներում։
«Փառաւորեալ եւ օրհնեալ միտ Սուրբ Կոյս Աստուածածին Մարիամ՝ մայր Քրիստոսի, մատուցիր մեր աղաչանքները Քո Որդուն եւ մեր Աստծուն»։
Մայր Անահիտ դիցուհին
Յայտնի է, որ օգոստոսեան տօներից ամենամեծ ժողովրդականութիւն վայելողը Նաւասարդն էր։ Հայերս այն շարունակում էինք նշել քրիստոնէութեան ընդունումից յետոյ նոյնպէս, որոշ տեղերում՝ ընդհուպ մինչ 20-րդ դարի սկիզբը։
Հնում Հայկի ու Բելի պատերազմից բացի, անշուշտ, յիշում ու փառաբանում էին բոլոր աստուածներին ու դիքերին։
Եւ ամենից շատ յիշւում էր Մայր Անահիտը՝ հայոց ամենասիրելի դիցուհին։ Նրա մայրական ջերմութիւնն ու անսպառ զօրութիւնն էին հայցում ամէնքը։ Նորահարսը մայրական բերկրանքը զգալու երջանկութիւնն էր հայցում, մարտիկը՝ զօրութիւն ու յաղթութիւն, մշակը՝ առատ բերք ու բարեբեր անձրեւներ, հիւանդը՝ ապաքինում…
Քրիստոնեայ ըլլալէն ետքը հայերս Անահիտ դիցուհուն վերագրուող հաւատալիքներն ու աղօթքները ուղղեցինք դէպի Սուրբ Աստուածամայրը, ով այդուետք շարունակեց Անահիտի ուղին ու դարձաւ հայերի նոր ամենասիրելի սուրբը։
Եւ քանի որ նաւասարդեան տօնակատարութիւնները Անահիտ դիցուհուն նուիրուած մեհեաններում կը կատարուէին, այդ մեհեանները քանդուեցին եւ դրանց տեղում բարձրացուեցին Սուրբ Աստուածամօրը նուիրուած եկեղեցիներ։ Եւ ստացուեց այնպէս, որ մարդիկ ուխտի էին գնում դէպի նոյն վայրերը, բայց այժմ ոչ թէ Անահիտի, այլ Աստուածամօր ուխտավայրը, նշում էին ոչ թէ Նաւասարդը, այլ Սուրբ Մարիամ Աստուածածնի Վերափոխման տօնը։
Խաղողօրհնէք
Խաղողօրհնէքի օրը քահանան, աւանդութեան համաձայն, օրհնում է խաղողի առաջին ողկոյզները։ Այդ օրը քահանաները այցի են գնում խաղողի այգիները, մկրատով մի ողկոյզ են կտրում, բարձրացնում այն դէպի արեւը եւ օրհնում բերքը՝ արտասանելով։ «Երկնքի լոյս Թուխ Մանուկներէն ցօղուած են մեր այս այգու ողկոյզները։ Աստուած օրհնեց մեր այգիները Նոյի տապանով, Մովսէսի տապանակով, Քրիստոսի Սուրբ Խաչով, Աստուածածնի արցունքով, Լուսաւորչի լոյս հաւատով, Հաց ու գինի, Տէր կենդանի։ Մեր այգիներն ալ միշտ պիտի դալար լինեն, ողկոյզները՝ միշտ անսպառ»։
Ապա արդէն օրհնուած խաղողի ողկոյզները տարւում էին լուսաղբիւրների ակունքները, դրւում էին ուխտավայրերում, որպէսզի թռչուններն ու մնացած կենդանի էակներն էլ անմասն չմնան բարեբերութիւն խոստացող խաղողից։ Օրհնուած խաղողի մի մասն էլ պահում էին մինչ յաջորդ խաղողօրհնէք, որպէսզի առատութիւնը չվերանայ։ Նոյն օրհնուած խաղողից էին պատրաստում այդ տարուայ անուշ գինին։
