Երկինքէն իջած լոյսը

ՕՔՍԱՆԱ ԿԱՐԱՊԵՏԵԱՆ

Մեծ Եղեռնի արդիւնքում ոչ միայն հայերը կորցրե­ցին իրենց տու­նե­րը, ազ­գի ծննդա­վայ­րը, մշա­կոյ­թը, բայց եւ կորցրեց Թուրքիան, կորցրե­ցին այնտեղ ապ­րել մնա­ցած ողջ ազ­գութիւննե­րը։ Խե­ղաթիւ­րուեց ազ­գե­րի պատ­կե­րը, միտ­քը, խե­ղաթիւ­րուեց ճշմար­տութիւ­նը եւ այդ բե­ռը, կա­մայ թէ ակա­մայ, ըն­կաւ Թուրքիոյ ամէն ազ­գութեան ամէն մար­դու ու­սե­րին, լղո­զուեց նրանց խղճին ու մնաց անըն­դունե­լի, մեր­ժուեց ու թա­ղուեց հո­ղի տակ՝ ժա­մանակ առ ժա­մանակ այս ու այն կող­մէն ժայթքե­լով ու մարդկանց ճա­կատագ­րե­րը տակ­նուվրայ անե­լով։

Երբ Վեր­ժի­նէ Սվազ­լեան կը հա­ւաքէր պոլ­սա­հայոց բա­նահիւ­սութիւ­նը, այնտեղ չէին կրնար տեղ չգտնել Մեծ Եղեռ­նի ար­ձա­գանգնե­րը։ Այդ զգու­շա­ւոր պա­տառիկ­նե­րում կը գտնենք այս երե­քը.

Իւ­միտն ու Յու­սի­կը

Իւ­միտ անու­նով թուրք մահ­մե­տական մը Թուրքիոյ հա­րիւ­րա­ւոր այլ երի­տասարդնե­րու պէս օր մը իրենց տու­նը թուղթ մը կը գտնայ, կը նա­յի թուղթին գի­րերուն, բան մը չէ հասկնայ։ Վեր­ջը կը պար­զէ թէ ասոնք հա­յերէն գի­րեր են։ Իւ­մի­տը թուղթը կ՚առ­նէ կը տա­նի հայ­կա­կան եկե­ղեցի։ Քա­հանան կը կար­դայ, կ՚ըսէ. «Աս քու հօրդ վկա­յականն է»։ Իւ­մի­տը կ՚ըսէ թէ՝ ան­կա­րելի բան է, մենք միւսլիւ­ման ենք։ «Ո՛չ, կ՚ըսէ քա­հանան, աս թուղթը կը փաս­տէ որ ձե­րին­նե­րը ժա­մանա­կին հայ քրիս­տո­նեայ եղած են»։ Սա իմա­նալով՝ Իւ­մի­տը Յու­սիկ կը դառ­նայ, ան կը մկրտուի որ­պէս հայ քրիս­տո­նեայ։ Յու­սիկ ամէն կի­րակի պա­տարա­գի կու գայ եւ հա­յերէն կը սոր­վի։

Պոլ­սե­ցի տի­կին Աղաւ­նին եւ Հայր Սուրբը

Օր մը Հայր Սուրբը Ամե­րիկա­յի մէկ նա­հան­գէն Լոս Ան­ճէ­լըս եկած է եւ եկե­ղեցում քա­րոզ մը կար­դա­ցած է։ Տի­կին Աղաւ­նին ալ այդ քա­րոզը լսած է։ Լսե­լու ըն­թացքին Հայր Սուրբի աչ­քե­րուն այնպէս կը նա­յէ, կար­ծես սի­րահա­րուած է։ Բայց կը հասկնայ, որ իր վար­մունքը աղէկ բան մը չէ, կար­ծես Աս­տուծոյ առաջ մեղք ու­նի։ Շատ կը ջա­նայ ազա­տուիլ Հայր Սուրբի մա­սին մտքե­րէն, բայց չի կրնար։ Այսպէս ժա­մանա­կի ըն­թացքին վի­ճակը կը բար­դա­նայ, աս կինն ամէն աննշան բա­նի հա­մար կը բար­կա­նայ։

Օր մը անոր տղան, որ Ամե­րիկեան հա­մալ­սա­րանում հո­գեբան ու­սա­նած էր, կը հասկնայ մօր ջղա­յին վի­ճակի պատ­ճա­ռը եւ առանց յա­պաղե­լու նա­մակ մը կը գրէ այդ Հայր Սուրբին, որին մէ­ջը կ՚ըսէ թէ՝ մենք շատ հաւ­նե­ցանք ձեր քա­րոզ­նե­րը, կ՚ու­զենք նո­րէն ձեզ տես­նել եւ լսել։

Որոշ ժա­մանակ անց այս Հայր Սուրբը նո­րէն Լոս Ան­ճե­լըս կու գայ։ Տի­կին Աղաւ­նիին տղան մօ­րը կ՚ըսէ.

- Մայ­րի՛կ, քու հաւ­նած Հայր Սուրբդ եկած է, էլի՛ր, եկե­ղեցի գնա՛։

Բայց մայ­րը կը վախ­նայ եր­թալ եկե­ղեցի։ Ատոր հա­մար տղան կ՚եր­թայ եւ Հայր Սուրբին իրենց տուն կը հրա­ւիրէ։ Երբ կը նստին հա­ցը ճա­շակե­լու, տի­կին Աղաւ­նին նո­րէն կը նա­յի՜, կը նա­յի՜ անոր երե­սին, անոր աչ­քե­րուն մէ՜ջը կը նա­յի…

Հայր Սուրբն ալ անոր կը հարցնէ թէ՝ տի­կի՛ն, դուք ինչպէ՞ս եկաք Ամե­րիկա, ո՞ւրկէ էք։ Տի­կին Աղաւ­նին ալ կը սկսի պատ­մել.

- Ես թո­մար­զա­ցի եմ։ Ծնողքս հա­րուստ էին։ Առա­ջին ընդհա­նուր պա­տերազ­մին ես մեծ չէի, ինձմէ պզտիկ ալ եղ­բայր մը ու­նէի։ Պա­տերազ­մի ատեն ատ պզտիկ եղ­բայրս կոր­սուեցաւ։ Խեղճ մայրս օրը երեք ան­գամ կու լար, իր զա­ւակը կը յի­շէր եւ կ՚ըսէր. «Անու­շի՛կ զա­ւա՜կս, եթէ գիտ­նա­յի թէ քեզ պի­տի կորսնցնեմ, այդքա՜ն եր­կար քեզ չէի խնա­մեր…»։ Քա­նի որ Զա­ւէն եղ­բայրս թո­նիրը ին­կած էր, սաս­տիկ այ­րուած էր, եւ մայրս մեհ­լեմնե­րով, տնա­յին դե­ղերով շա՜տ եր­կար զինք խնա­մած եւ հա­զիւ առող­ջա­ցու­ցած էր…

Այդ պա­հին Հայր Սուրբը իր սքե­մին թե­ւերը վեր կը սոթ­տէ, կը ցցնէ այ­րուած­քի հետ­քե­րը եւ կ՚ըսէ.

-Ատ տղան ե՛ս եմ…

Տի­կին Աղաւ­նիին եր­ջանկու­թիւնը մէկ աշ­խարհ կ՚ըլ­լայ։ Քոյր ու եղ­բայր, որ տաս­նեակ տա­րիներ զի­րար կորսնցու­ցած էին, կա­րօտով կը փաթ­թուին իրա­րու։

-Ու­րեմն պա­րապ տե­ղը չէ, որ ա՛ս աչ­քե­րը քեզ տե­սած օրէս ի վեր զիս կը հե­տապնդէին, - կ՚ըսէ տի­կին Աղաւ­նին…

Եր­կինքէն իջած լոյ­սը

Տալ­տա­պանեան Սիլ­վա կը պատ­մէ թէ օր մը Ս. Փրկչի կա­պոյտ հագ­նող սպա­սար­կող կազ­մէն թրքու­հի մը իրեն ըսաւ.

-Ապ­լա՛, քե­զի բան մը պի­տի հարցնեմ. մենք Իզ­միթ կը բնա­կինք։ Հոն լե­րան գա­գաթը ամէն գի­շեր լոյս մը կ՚իջ­նայ եր­կինքէն։ Մենք գիւ­ղա­ցին­ներս ժող­վուեցանք, որո­շեցինք որ կ՚երե­ւի թէ ան­տեղ գանձ մը կայ, եւ գա­ցինք հո­ճային հարցնե­լու։

Հո­ճան ըսաւ, որ ան­ցեալին ան­տե­ղը քրիս­տո­նեայ թաղ մը եղած է, քա­հանա­ները կը գիտ­նան։ Մենք ալ գա­ցինք քա­հանայ մը գտանք, անոր հար­ցուցինք, ըսաւ. «Ատ ան­կա­րելի՚ բան է. հոն գանձ չկայ, որ լոյս տայ»։ Ապ­լա՛, հի­մա քե­զի կը հարցնեմ, դուն ի՞նչ խոր­հուրդ կու տաս։

Սիլ­վան ատ թրքու­հուն այսպէս ըսաւ.

-Դուք միայն ոս­կիի եւ գան­ձի մա­սին կը խոր­հիք. չէ՞ք կար­ծեր թէ ան­ցեալին շատ նա­հատակ­ներ եղած են եւ անոնց վրայ եր­կինքէն լոյս կ՚իջ­նայ։ Ատ մա­սին ձե­րին մե­ծերը ձե­զի բան չե՞ն ըսած։