ՈՒՅԿԱՐ ԿԻՒԼԹԷՔԻՆ
uygargultekin@agos.com.tr
Երբ տակաւին կը շարունակուի Տիյարպէքիրի Սուր թաղամասի եկեղեցիներու թաղային խորհուրդներուն, մայր քաղաքապետարանի, ճարտարապետներու սենեակի, փաստաբաններու կաճառի յարուցած դատերը, արդէն կեանքի կոչուած են երեք նախագիծներ։ Վերջերս ՔԻՓԹԱՇ ընկերութեան կողմէ հիմնադրութիւնը կայացաւ երեք նախագիծներու։ Միւս կողմէ ԹՕՔԻ ընկերութիւնը Սուրի մէջ տուներնին փլածներու ծախելու համար քաղաքի կեդրոնէն բաւական հեռու տարածքի մը վրայ կը ձեռնարկէ 5 հազար 637 բնակարաններու շինութեան։
Քաղաքի պատմամշակութային խորհրդանշանը համարուy8 Սուր թաղամասը ամբողջովին աւերուած է։ Գոյութիւն չունին թաղամասի հարազատ բնոյթը նկարագրող նեղ փողոցները։ Տարածքաշրջանը ամբողջովին զուրկ է բնակչութենէ։ Բնապահպանութեան եւ քաղաքաշինութեան նախարարութիւնը կը պատրաստուի թաղամասը լայն պողոտաներով եւ նորակառոյց ոստիկանատուներով օժտել։
Քրտական հարցի բռնութեամբ լուծուելու ծանր շրջան մըն է որ կ՚ապրինք։ Քաղաքներ երկարատեւ բախումներու ենթարկուեցան, որոնց ընթացքին բազմաթիւ զոհեր արձանագրուեցան։ Հասարակական կազմակերպութիւններու տուեալներով մօտ կէս միլիոն բնակիչներ անտուն մնացին։
Սուր թաղամասին մէջ առաջին անգամ 6 Սեպտեմբեր 2015-ին փողոց ելլելու արգելք յայտարարուեցաւ։ Եթէ նկատի չունենանք մէկ կամ երկու օրուայ ընդհատումները, այդ արգելքը մինչեւ օրս կը շարունակուի։ 27 Օգոստոս 2016-ին բացի երեք թաղամասերէ, վերացուած էր փողոց ելլելու արգելքը։ Սակայն ըստ երեւոյթին արդէն ելլելիք փողոց մըն ալ չէ մնացած։ Ձեւականօրէն արգելքը որքան ալ վերացած յայտարարուի, գործնական գետնի վրայ կը շարունակուի ամբողջ սաստկութեամբ։ Փողոցներու անկիւնները փակուած են պէթոն պլոքներով իսկ լրագրողներ միայն կուսակալութենէ յատուկ թոյլտուութիւն ստանալով է որ կրնան մտնել այդ տարածքը։ Նաեւ նշենք որ Տիյարպէքիրի Սուր թաղամասը ՈՒՆԷՍՔՕ-ի Համաշխարհային Մշակութային Ժառանգի ցանկին մաս կը կազմէ։
Վերեւ նշուած նախագիծերու հիմնադրութիւնը կայացաւ 4 Յունուարին, ուր տեսահաղորդակցութեամբ մասնակցեցաւ նաեւ վարչապետ Պինալի Եըլտըրըմ։ Վարչապետը նշեց, թէ նախագիծները պիտի աւարտին այս տարուայ ընթացքին, որոնց համար պիտի ծախսուի 60 միլիոն ԹԼ։
Տիյարպէքիրի ճարտարապետներու միութեան վարչութեան անդամներէն Հերտէմ Տողրուլ «Ակօս»ին տուաւ հետեւեալ բացատրութիւնները. «Նախորդ տարիներուն քաղաքապետարանը պահպանման նպատակով շինութեան նախագիծ մը պատրաստած էր։ Նախարարութիւնը այդ նախագծին վրայ կարգ մը փոփոխութիւններ ըրաւ։ Սա պահուն Սուրի տարածքին մէջ չորս թաղամաս ամբողջովին փլած է։ Այդտեղ կը ծրագրեն վեց ոստիկանատան շինութիւնը։ Նախագիծի մէջ այստեղին յատուկ նեղ փողոցներուն տեղ չէ տրուած։ Մենք պատմական արժէք ներկայացնող ութը շինութիւններ ճշդած էինք, որոնք այսօր գոյութիւն չունին եւ նոր նախագծին մէջ ալ անոնց մասին ոչ մէկ նշում կայ։ Թաղամասի հիմնական մուտքը -Ենիքափը- փողոցն է, ուր կը գտնուի չորս ոտքով աշտարակը, որուն ներքեւ սպաննուած էր մարդու իրաւունքներու պաշտպան, փաստաբան Թահիր Էլչի։ Դէպի եկեղեցիներ գացող նեղ փողոցներուն ալ մուտքը այդ նոյն վայրէն կը սկսէր։ Այժմ նախագծի վրայ Ենիքափը փողոցը վերածուած է -Ենիքափը- պողոտայի»։
Եկեղեցիները պիտի նորոգուին Վաքըֆներու Տնօրէնութեան կողմէ
Բախումներու ընթացքին ծանր վնաս կրեց հայ կաթողիկէ Սուրբ Սարգիս եկեղեցին։ Սուրբ Կիրակոս եկեղեցին համեմատաբար աւելի քիչ վնասուած է։ Երկու եկեղեցիներուն ալ նորոգութիւնը ստանձնած է Վաքըֆներու Ընդհանուր Տնօրէնութիւնը։ Որքան ալ Ս. Կիրակոսը վնասուած չըլլայ, եկեղեցւոյ շրջափակի կալուածները ամբողջովին փլած են։ Հիմա թաղական խորհուրդը կ՚աշխատի որ այդ շինութիւններն ալ նորոգուին տնօրէնութեան կողմէ։
