Ներկան ճշգրիտ ընկալել

Մարդու կեանքի տեւողութիւնը շատ չնչին ժամանակահատուած մը կը կազմէ պատմութեան հաստափոր գիրքին մէջ։ Երբ կը խօսինք դարերու, նոյնիսկ հազարամեակներու սահմանումով, իսկապէս ալ աննշան կը մնայ մարդկային կեանքի տարիները։ Այդ պատճառաւ ալ կը դժուարանանք մեր ժամանակներու անցուդարձերը այժմէական կերպով իմաստաւորելու։

Կը կարծենք թէ ահաբեկչութիւն կոչուածը պատահականօրէն յայտնուած չարագործութիւն մըն է։ Մեզ կը հաւատացնեն թէ չա­րամիտ մար­դիկ յան­կարծա­կի որո­շու­մով մը կը լծուին հա­սարա­կու­թեան ան­դորրը խան­գա­րելու։ Մինչ ըն­կե­րաբա­նու­թիւնը կը թե­լադ­րէ գիտ­նալ որ իւ­րա­քան­չիւր զար­գա­ցում ու­րիշ կու­տա­կու­մի մը հե­տեւանքն է։ Ահա այս յա­րաբե­րու­թիւնը նկա­տելու հա­մար անհրա­ժեշտ է որոշ ժա­մանա­կահա­տուա­ծի մը ապ­րումը։

Բ. Հա­մաշ­խարհա­յին պա­տերազ­մի աւար­տին երբ Պա­ղէս­տի­նի մէջ կը ձե­ւաւո­րուէր Իս­րա­յէլի պե­տակա­նու­թիւնը, մար­դիկ եղե­լու­թիւնը կը դի­տէին ու կը մեկ­նա­բանէին Հո­լոքոս­տին պատ­ճա­ռած սար­սա­փի են­թա­հողին վրայ։ Արեւմտեան աշ­խարհի, Եւ­րո­պայի բազ­մա­դարեան հա­կասե­մական ատե­լու­թիւնը, այս նոր պե­տու­թեան հիմ­նադրու­մը ող­ջունե­լով կը սփո­փէր իր խղճի խայ­թը։ Այդ պա­հուն ոչ ոք կը մտա­բերեր պա­ղէս­տինցի­ներու մատ­նուած զրկան­քը։

Նոյնպէս Ա. Աշ­խարհա­մար­տին, երբ Մի­ջին Արե­ւել­քի եր­կիրնե­րու սահ­մաննե­րը կ՚որո­շուէին Սայթ-Փի­քոյի նա­խաձեռ­նութեամբ, ոչ ոք մտա­հոգուեցաւ քիւրտ ժո­ղովուրդի բնօր­րա­նին չոր­սի բա­ժանու­մը տես­նե­լով։ Ան­տեսման գլխա­ւոր առի­թը քիւրտե­րուն նա­խորդ դա­րաս­կիզբին տա­կաւին ազ­գա­յին ամ­բողջու­թե­նէ զուրկ ըլ­լալն էր։ Աշի­րաթ­նե­րու հա­մակար­գով տա­րան­ջա­տուած ցե­ղախումբը ան­շուշտ որ միաս­նա­կան կամք մը չէր կրցած գո­յաց­նել։

Այ­սօր երբ Եւ­րո­պա կը ցնցուի գաղ­թա­կան­նե­րու հուժկու հո­սան­քին դի­մաց, հա­սարա­կու­թիւնը դար­ձեալ ի վի­ճակի չէ այդ գաղ­թին տե­ղի տուող պայ­մաննե­րը ըն­կա­լելու։ Բայց պատ­մութեան յե­տադարձ ակ­նարկ մը բաւ է ամէն ինչ յստա­կեց­նե­լու հա­մար։ Արեւ­մուտքը իրեն իրա­ւունք հա­մարեց հե­ռաւոր եր­կիրնե­րու ճա­կատա­գիրը ճշդել։ Կար­ծեց թէ իր գոր­ծիչնե­րու մի­ջոցաւ պի­տի կա­րենայ իշ­խա­նու­թիւններ փո­խել, սահ­մաններ վե­րահաս­տա­տել եւ ինք զերծ մնալ այդ ըրած­նե­րուն հե­տեւանքնե­րէն։

Նոյնպէս ԱՄՆ երբ Խորհրդա­յին Միու­թեան դէմ կը ծրագ­րեր «Կա­նանչ Գօ­տի» կո­չեալ յան­ցա­գոր­ծութեան նա­խագի­ծը, միտ­քո­վը իսկ չէր անցներ թէ իր զի­նած «Ալ Քաիտա»ն պի­տի յար­ձա­կի Նիւ Եորք եւ ճամ­բայ պի­տի բա­նայ յա­ջոր­դող տա­րինե­րուն Աֆ­ղանստա­նի, Իրա­քի, Սու­րիոյ եւ բո­վան­դակ Մի­ջին Արե­ւել­քի հետ ամե­րիկեան եւ եւ­րո­պական քա­ղաք­նե­րուն ալ սար­սա­փի մատ­նուելուն։

Ու­րեմն ի տար­բե­րու­թիւն մեր այ­սօ­րուայ տգի­տու­թեան, պատ­մութիւ­նը պի­տի յի­շէ այս բո­լորը։ Մարդկու­թեան դէմ գոր­ծուած յան­ցա­գոր­ծեր ըլ­լա­լով պի­տի ար­ձա­նագ­րէ «Կա­նաչ Գօ­տի» նա­խագ­ծի հե­ղինակ Պրզե­զինսկին, «Երեք կու տանք հինգ կը վերցնենք» ըսե­լով Իրա­քի դէմ պա­տերազ­մի քա­րոզ­չութիւն ընող Թուրկութ Էօզա­լը կամ «Ուրբա­թի նա­մազը Դա­մաս­կոս կ՚ընենք» յայ­տա­րարող Էր­տո­ղանը։

Վստահ եղէք որ Եգէական ծո­վու խա­ւար ջու­րե­րուն մէջ զո­հուած­նե­րու շա­րաւիղ­նե­րը տա­կաւին հա­շիւ­ներ ու­նին մագ­րե­լու։ Չըլ­լա՛յ որ հա­շուե­փակի պա­հուն զի­րենք մե­ղադ­րէք։ Բուն մե­ղաւոր­նե­րը լա­զուարթ տա­րազ­նե­րով, փող­կապներ կա­պած բազ­մած են արեւմտեան եր­կիրնե­րու խորհրդա­րան­նե­րուն։ Եթէ խնդիր մը ու­նիք, իրենց հետ է, այլ ոչ թէ մի­նու­ճար գաղ­թա­կան­նե­րով։

Թո­ղէք բեր­նի ծամոց եղած «ահաբեկիչներ» յանկերգը եւ ներկայ վայրագութիւնը հասցէագրեցէք հեղինակին, այլ ոչ թէ ճարահատ մահապարտին։