ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ
25 Մայիս 2024 թուականը իմաստալից էր, քանի որ ան կը զուգադիպէր Շաբաթօրեայ Մայրերու 1000-րդ մէկտեղման։ Որքան որ սովորութիւն դարձած է «Շաբաթօրեայ Մայրեր» եզրը, շարժումը նկատի ունենալով անյայտ կորած, անթաղ մնացած, ոճրագործները անպատժելիութեան սկզբունքով անպարտ մնացածներուն հայրերը, ամուսինները, որդիները եւ թոռները, որդեգրած է «Շաբաթօրեայ Մարդիկ» արտայայտութիւնը։
Արդարեւ 1000-րդ հանդիպումը ինչպէս կը նախատեսուէր, կայացաւ զանգուածային մասնակցութեամբ։
Անվտանգութեան ծառայութեան վարիչները այս անգամ խուսափեցան մէկտեղումը արգիլելու եւ մասնակցողները բերման ենթարկելու իրենց աւանդական վարմունքէն։ Ընդ հակառակ Կալաթասարայի Հրապարակը ամբողջովին տրամադրուեցաւ ցուցարարներուն։ Այստեղ, ինչպէս կը կատարուէր նախորդ բոլոր մէկտեղումներուն, անյայտ կորածներու մերձաւորները փոխն ի փոխ բարձրախօսը առնելով ծանօթացուցին իրենց հարազատները եւ անոնց նախ բերման ենթարկուելու եւ ապա անյայտ կորչելու պատմութիւնը։
Հանրահաւաքին մասնակցած էին ՏԵՄ կուսակցութեան նախկին ու գործող համանախագահներ, պատգամաւորներ եւ քաղաքապետեր։ Նոյնպէս այլ ընդդիմադիր կուսակցութիւններէն ալ պատգամաւորներ եւ քաղաքական գործիչներ ներկայ էին։ Միջոցառման հետեւեցան բազմաթիւ լրագրողներ, որոնք նկարահանեցին եւ մէկ մասն ալ ուղիղ հաղորդումով սփռեցին կատարուածը։
Կէս ժամ տեւող միջոցառումը աւարտին հասաւ մասնակիցներու Իսթիքլալ Պողոտայի վրայ ցրուելով։
Կին ըլլալ բանտի մէջ
Այս խորագիրով մօտ երկու տարի առաջ կայացած աշխատանոցի տեղեկագիրները եւ յօդուածները վերջապէս հաւաքուեցան հատորի մը ձեւաչափով։ Այս հրատարակութեան համար կազմակերպուեցաւ յատուկ շնորհանդէս մը Իսթիքլալ փողոցի պատմական «Ազնաւուր Փասաժ»ի վեցերորդ յարկը գործող «Քարշը Սանաթ» ցուցասրահի մէջ։
Ոմանք հանրածանօթ, ոմանք աւելի նուազ յայտնի բազմաթիւ կիներ բանտի պայմաններու մասին իրենց տպաւորութիւնները թուղթի յանձնած են, ուրկէ դուրս կու գայ ամբողջական պատում մը, Թուրքիոյ բանտերու մէջ կին բանտարկեալ ըլլալու դժուարութիւններու մասին։
«Արգելանոցները իրենց ճարտարապետական նախագիծով, ներքին բաժանումներով եւ գործնական կարգադրութիւններով բոլորովին այր միտքի շինութիւններ են։ Արդարեւ բոլոր կիրարկումները հիւսուած են այրիշխան պետութեան մը իշխանութեան վրայ։ Այստեղ սեռային խտրականութիւնը կրկին անգամ կ՚արտադրուի։ Թուրքիոյ բանտերու մէջ մօտ 15 հազար կիներ բանտարկուած են»։
Վերեւ նշուած տեղեկութիւնները քաղուած են սոյն գիրքի կողքին ծանօթագրութենէն։
Ինչպէս վերեւ ալ նշեցինք այստեղ եւս կը տիրէր բազմութիւն մասնակցութիւնը, որոնց կարեւոր մէկ մասը հերթի կանգնեցան գիրքի բովանդակութեան հեղինակներէն մակագրութիւն ստանալու համար։
Հանրատուներու հմայքը
Իւրայատուկ ապրում է ամբողջ օր մը անցնել Պոլսոյ պատմական Պէյօղլու թաղամասի, յատկապէս ալ Փերայի պողոտայի շուրջ։ Թէ մայր պողոտան եւ թէ յարակից նեղլիկ փողոցները շրջագայողը ինքնաբերաբար կը ձերբազատուի երկիրը յուզող ընկերաքաղաքական ու տնտեսական բոլոր անյաղթահարելի խնդիրներէն։ Կը մտնէ հոսանքի մը մէջ, ուր կը լսուին աշխարհի բոլոր լեզուները, կը տողանցեն մարդկային ցեղի բոլոր տեսակները եւ անվերջանալի եռուզեռ մը իր մէջ կ՚առնէ բոլոր անցորդները։
Քանի մը ժամ վերջ այդ եռուզեռէն ձանձրացած փորձեցինք գովընտի նեղլիկ փողոցներէն հասնիլ Աղաճամի փողոցի Սուրբ Աստուածածին Եկեղեցի։
Այս փողոցներէն ոմանք անցեալին եղած են քաղաքապետութեան կողմէ պաշտօնապէս ճանաչում տեսած հանրատուներ։ Այդ հանրատուներու փոխադրութենէն մօտաւորապէս վեց տասնեակ անց իսկապէս հետաքրքրական էր այդ փողոցներու համայնապատկերը։
Տուներէն շատեր վերանորոգուած էին, իսկ ոմանք հիւրանոցի վերածուած։ Մայթերու վրայ կիսամերկ կը շրջէին ցոփուհիներ, միասեռականներ կամ սեռափոխեր եւ անոնք վաճառող գաւաթները։
Եթէ ոմանց համար վախազդու, բայց խոստովանիմ թէ իմ եւ կնոջս համար հետաքրքրական կարճ ճանապարհ մըն էր այդ, որ մեզ հասցուց Սուրբ Աստուածածին Եկեղեցի։
Ֆիլհարմոնիքի քառեակի
համերգը
Շաբաթ օրը իսկապէս ալ ծանրաբեռնուած էր մեր օրակարգը, քանի որ առաջին երկու ծանր ապրումներով լեցուն միջոցառումներէ ետք այս անգամ պիտի յագեցնէինք մեր սրտնեղութիւնը դասական երաժշտութեան ունկդրումով։
Հայ Կաթողիկէ առաջնորդանիստ Սուրբ Աստուածածին Եկեղեցին շատ գնահատելի մտայղացումով մը տաճարի դռները բացած էր Իսթանպուլի Ֆլարմոնիկ Միութեան քառեակին։ Տաճարը ամբողջովին լեցուն էր երաժշտասէրներով։ Խորանի փակ վարագոյրին առջեւ տեղ առին ջութակահար Օլեքսանտր Սամոյլենքօ, բ. ջութակահար Եոնճա Սիւլիւն՝ ջութահար Վերտա Կիւլ եւ թաւ ջութակահար Շաֆաք Էրիշքին։
Երաժշտական առաջին հնչիւններով իսկ գոյացաւ կախարդական մթնոլորտ մը, ուր արուեստագէտները իրարայաջորդ կերպով կը կատարէին Հայտընէ, Մասքակնիէ, Պրամսէ, Տվորժաքէ, Չայքոֆսքիէ, Շթրաուսէ, Փյազոլլայէ, Ալպենիցէ, Մոնթիէ եւ Կարտելէ բաղկացած յայտագիրը։
Իսկապէս ալ յատկապէս Պրամսի հունգարական պարը Տվորժաքի սլավոնիք տանսը, Փյազոլայի լիպերեթանկօն եւ Մոնթիի Չարտաշը իրենց պարային կշռոյթով մեծ ոգեւորութիւն գոյացուցին ունկնդիրներու մօտ։
