Վերյիշումներ Պարոյր Էրսարաչի վաստակի մասին

ԱՂԱՒՆԻ ՄՈՒԹԱՖԵԱՆ

21 Մա­յիս Երեք­շաբթի օր Ֆե­րիգիւ­ղի Ս. Վար­դա­նանց եկե­ղեցո­ւոյ մէջ կա­յացաւ վաս­տա­կաւոր կրթա­կան մշակ Պա­րոյր Էր­սա­րաչի յու­ղարկա­ւորու­թեան կար­գը։

Ան եր­կար տա­րիներ իբ­րեւ ու­սուցիչ ծա­ռայե­լէ ետք պաշ­տօ­նավա­րած էր նաեւ իբ­րեւ քննիչ, մաս կազ­մե­լով երկրի Կրթու­թեան Նա­խարա­րու­թեան անձնա­կազ­մին։

Երբ տա­րիքի բեր­մամբ թո­շակա­ռու դար­ձաւ, Պա­րոյր Էր­սա­րաչ որո­շեց մաս­նա­գիտա­կան փոր­ձա­ռու­թեամբ նպաս­տել իր հա­մայնքին։

Գոր­ծի լծո­ւեցաւ նախ ու­սումնա­սիրե­լով Պոլ­սոյ հայ վար­ժա­րան­նե­րու առանձնա­յատ­կութիւննե­րը։ Նկա­տեց թէ գա­ղու­թի 16 դպրոց­նե­րը, ոմանք քա­նի մը տաս­նեակ, իսկ ոմանք ալ քա­նի մը հա­րիւր աշա­կերտնե­րով կը փոր­ձեն նոյն ուսման ծրա­գիրը իրա­կանաց­նե­լու նպա­տակով։

Բժշկա­գիտու­թիւնը եւ ման­կա­վարժներ վա­ղուց յայտնա­բերած էին իրո­ղու­թիւն մը։ Մարդկանց ու­ղե­ղը ու­նէր ըն­կալման տար­բեր յատ­կութիւններ։ Ոմանք ու­նակ էին թո­ւաբա­նական եւ բնա­գիտա­կան գի­տելիք­նե­րու, ոմանք գրա­կան, ոմանք ալ լե­զուա­կան ու­սուցման մէջ։ Նաեւ այս տար­բե­րակ­նե­րուն վրայ աւել­ցուցին մարմնա­մար­զա­կան, գե­ղարո­ւես­տի կամ առ­հա­սարակ ար­հեստնե­րու հան­դէպ հա­կումնե­րը։

Ըն­կալման այս տար­բե­րու­թիւննե­րը նկա­տի ու­նե­նալով, երկրի տա­րած­քին յայտնուած էին բնա­գիտա­կան, ըն­կե­րային գի­տու­թիւննե­րու կամ գե­ղարո­ւես­տի թե­քու­մով վար­ժա­րան­ներ։ Իսկ մեր մօտ կարգ մը վար­ժա­րան­ներ, լոկ տնտե­սական խնա­յողու­թեան մտա­հոգու­թեամբ կը թե­րանա­յին նոյ­նիսկ երկրոր­դա­կան վար­ժա­րանի աշա­կերտնե­րուն հա­մար բնա­գիտա­կանի կող­քին գրա­կան ճիւ­ղի դա­սարան­ներ բա­նալէ։

Պա­րոյր Էր­սա­րաչ նկա­տելով սոյն բաց­թո­ղու­մը, տե­ղեկա­գիր մը պատ­րաստեց հա­մայնքա­յին վար­ժա­րան­նե­րուն բնա­գիտու­թեան, գրա­կանու­թեան եւ ար­հեստնե­րու հի­ման վրայ տար­բեր յատ­կութիւններ վե­րագ­րե­լով։

Ան նաեւ նկա­տեց ման­կա­պար­տէ­զի նա­խոր­դող ման­կամսուրնե­րու բա­ցակա­յու­թիւնը։ Աշ­խա­տող ծնող­նե­րու հա­մար խիստ կա­րեւոր հաս­տա­տու­թիւն մը, որ իր դռնե­րը պի­տի բա­նար աւե­լի փոքր տա­րիքի երա­խանե­րու դի­մաց։

Կար նոյնքան կա­րեւոր պա­կաս մը։ Ու­նե­նալով հան­դերձ մարմնա­կան ու մտա­յին թե­րու­թիւններ ու­նե­ցող երե­խաներ ու պա­տանի­ներ, զուրկ էինք անոնց խնամ­քը ստանցնե­լու նո­ւիրու­մով գոր­ծող կրթա­կան հաս­տա­տու­թե­նէ։

Ճիշդ ու տե­ղին ախ­տա­ճանա­չու­մի մը օրի­նակ էր Էր­սա­րաչի պատ­րաստած տե­ղեկա­գիրը։ Սա­կայն ան փոր­ձանքի մը վե­րածո­ւեցաւ երբ հե­ղինա­կը առա­ջար­կեց լուծման եղա­նակն ալ, մատ­նա­ցոյց ընե­լով կարգ մը հաս­տա­տու­թիւննե­րը։

Ման­կա­վար­ժա­կան գի­տելի­քէ եւ գի­տակ­ցութե­նէ զուրկ խնա­մակալ­ներ եւ թա­ղական­ներ այդքան ալ պատ­րաստ չէին ժա­մանա­կաւոր շրջա­նի մը հա­մար իրենց վար­չութեան յանձնո­ւած հաս­տա­տու­թե­նէ ներս հիմ­նա­կան փո­փոխու­թիւններ կա­տարե­լու։

Աւե­լին՝ ծա­գեցան բա­զում բա­նավէ­ճեր, որոնք հա­սան նոյ­նիսկ դա­տ-դա­տաս­տա­նի ան­բաղձա­լի հանգրո­ւանին։

Իսկ ի՞նչ մնաց այդ մաս­նա­գիտա­կան բնոյ­թով տե­ղեկա­գիրէն։ Նախ մեր վար­ժա­րան­նե­րէն ոմանք աւե­լի կա­նուխ տա­րիքի աշա­կերտներ ըն­դունել սկսան։ Կա­րելի չե­ղաւ բա­ռին բուն իմաս­տով ման­կամսուրներ գո­յաց­նել գո­նէ հա­յաշատ քա­նի մը թա­ղերու մէջ։

Պա­հանջնե­րու պար­տադրու­թեամբ կազ­մա­կեր­պո­ւեցաւ մարմնա­կան ու մտա­յին թե­րու­թիւններ ու­նե­ցող­նե­րու հա­մար բազ­մաբնոյթ ծա­ռայու­թիւններ մա­տու­ցող հաս­տա­տու­թիւն մը։ Իմաս­տին թրքե­րէն ար­տա­յայ­տութե­նէն կրճա­տուե­լով կո­չուե­ցաւ ԶԻ­ՊԷՉ։

Շնոր­հիւ նա­խաձեռ­նողնե­րուն, ան շու­տով ըն­դունե­լու­թիւն գտաւ ամ­բողջ հա­մայնքի կող­մէ։ ԶԻ­ՊԷՉ-ի ընդձե­ռած ուսման ծրա­գիրէն օգ­տո­ւող­նե­րու թի­ւը կը գե­րազան­ցէր նոյ­նիսկ գա­ղափա­րը յղա­ցող Պա­րոյր Էր­սա­րաչի կան­խա­տեսումնե­րը։

Ծրա­գիրը կեան­քի կո­չող­նե­րը դար­ձեալ իրա­ւացի ու տրա­մաբա­նական որո­շու­մով մը իրենց հաս­տա­տու­թիւնը կցե­ցին Ս. Փրկիչ Ազ­գա­յին Հի­ւան­դա­նոցին։ Սա­կայն այս առա­ջին հեր­թին տրա­մաբա­նական թո­ւացող որո­շու­մը դժբախ­տա­բար ու­նե­ցաւ ծանր հե­տեւանքներ, որու պատ­ճա­ռաւ ալ այդքան կա­րեւոր հաս­տա­տու­թիւնը, որ գոր­ծել սկսած էր մեծ ոգե­ւորու­թիւնով, ան­ձայն անշշուկ դադ­րե­ցուց իր ծա­ռայու­թիւնը։

Իբ­րեւ կազ­մա­կերպչա­կան աւան­դա­կան յատ­կութիւննե­րը ան­հատնե­րու կիր­քե­րուն թո­ղած հա­մայնք, ան­գամ մը եւս յայտնուեցանք ան­ճա­րակու­թեան մէջ։

Պա­րոյր Էր­սա­րաճի մա­հով ակա­մայ մտա­բերե­ցինք այս բո­լորը, քա­նի որ նոյնքան ան­պարկեշտ գտնո­ւած էինք, նոյն ինքն իր հան­դէպ։

Կա­րելի է ըսել թէ պար­տա­կան մնա­ցինք իր նո­ւիրու­մին պատ­ճա­ռաւ եւ հի­մա կը բա­ւարա­րուինք իր հոգ­ւոյն ար­դա­րու­թեան հա­մար աղա­չելով ու աղօթելով։