ՔՈՒՐԹՈՒԼՈՒՇ ՊԱՇԹԸՄԱՐ
Այս շաբաթ ձեզի հետ կը կիսեմ Հարաւային Ամերիկայի երկիրներու մէջ մեծ արձագանգի արժանացած եւ հետզհետէ համաշխարհային գրականութեան մէջ տեղ գտած վտանգաւոր վէպերու հեղինակի մը եւ անոր իր բացատրութեամբ ամենավտանգաւոր համարած վէպը։
Խօսքը կը վերաբերի Անճըլ Ասթուրեասի եւ անոր «Յարգելի Նախագահ» անուն վէպին։ Այս աստիճանի քննադատական գրականութիւն մը՝ կը կարօտէր երկու ենթահողի՝ աքսոր եւ քաջութիւն։ Արդարեւ «Յարգելի Նախագահ»ը միաժամանակ դիւանագէտի կոչում ալ ունեցող Ասթուրեասի աքսորավայր Ֆրանսայի մէջ գրի առած եւ հարազատ երկրի բռնատէրերը քննադատող գործ մըն է։
Վէպը կ՚ընդանայ աւազակներու հարցաքննութեան միջոցաւ։ Իրականութեան մէջ շատ հասարակ մեղադրանք մըն է։ Եկեղեցիի պաշտօնեայ մը երկրի նախագահին մօր ծննդեան օրը նշանակող որմազդը վար կ՚առնէ , որ կպցուած էր եկեղեցւոյ պատին։
Երկրէ մը ներս բռնատիրութեան խոր արմատներ արձակելով ժողովուրդը շնչահեղձ կ՚ըլլայ։ Դատական համակարգը ցոփուհին կը դառնայ բռնատէրերուն։ Ահռելի գումարներ կը ծախսուի քարոզարշաւի համար։ Վերջապէս համակարգի ընդձեռած բարիքներէն օգտուողները այդ վարչակարգին Աստուածային շնորհք վերագրել կը սկսին։ Իրաւական կշիռը կը կշռէ ոչ թէ յանցագործի ու արդարի միջեւ, այլ նախագահի ձեռնտու ըլլալու կամ չըլլալու ստուգման համաձայն։
Բռնատիրութիւնը կ՚օգտուի ունայնացնելէ։ Գլուխներուն, արժանիքներուն, գիտութեան, կրթութեան եւ առհասարակ կեանքին ունայնացումէն օգուտ կը քաղէ։
Հայրենասէրները, հայրենիքի ծաղկման համար աշխատողները եթէ կրկնեն ընդդիմադիր գաղափարներ, սպառնալիք կը դառնան նախագահին համար։
Մենք ալ դիտելով Եըլմազ Կիւնէյ, Ճեմ Գարաճա, Նազըմ Հիքմեթ կամ Ահմետ Քայայի նման արժէքները, կը հաստատենք Ասթուրեասի համոզումները։
«Յարգելի Նախագահ»ի երկրին մէջ ալ բաւական ծանր են պայմանները։ «Քունը չի թարմացներ մարդկանց, ջուրը չի յագեցներ։ Որոտումներ կը լսուին բարձրերէն։ Արգելանոցներու բակերէ ներս ոճրագործներու գնդակները կը ջախջախէն մտածող լուսաւոր գլուխներ։ Պալատի մարմարեայ սալերը անմեղներու արիւնով թրջուած է։ Ո՞ւր որոնել ազատութիւնը»։
Ճնշման չափացոյց մըն է Ասթուրեասի վէպերը, երբ որ յեղափոխութեան ոտնաձայները կը լսուին, իսկոյն անող վէպերը կը հաւաքուին գրախանութներէն։
Ընթերցողներս գիտեն՝ ո՛չ թէ նոր հրատարակութիւնները, այլ իմ նոր ծանօթացածներս են որ կը կիսեմ «Ակօս»ի ընթերցողներուս հետ։ Ուրեմն Ասթուրեասի մասին այս գրառումն ալ աւարտեմ Լիվանէլիի «Սերենատ» անունով վէպէն մէջբերումով մը։ «Բոլոր իշխանութիւնները կը սպաննեն, ոմանք աւելի շատ, ոմանք աւելի նուազ»։
