ՄԱՆՈՒԷԼ ՔԷՇԻՇԵԱՆ
Ան որ չի՛ պաշտպաներ հայկական եկեղեցիի կառոյց մը՝ ուր ալ որ գտնուի այն, չի՛ զոհուիր նաեւ Էջմիածնի, Անթիլիասի կամ Գանձասարի համար։ Հայկական դպրոցի մը, հայկական կառոյցի մը, հայկական թաղամասի մը, Հայ ժողովուրդի մասնիկի մը համար զոհուողը՝ ուր ալ որ գտնուի ասոնցմէ որեւէ մէկը, կը դառնայ ամբողջ ազգին նահատակը, ո՛ր կուսակցութեան շարքերուն ալ պատկանած ըլլայ ան, չէ՞ որ մեր բոլորիս համար կը պայքարի ան, կ՚ապրի, զէնք կը վերցնէ ու կը զոհուի բոլորիս համար։
Այս մասին կը մտորեմ ներկայ գտնուելով նահատակ Ռաֆֆիի քառասունքին, մէկն եմ ներկայ հարիւրաւոր հալէպահայերէն։ Եկած ենք յարգելու Ռաֆֆին, եկած ենք ցաւակցութիւն յայտնելու անոր հարազատներուն, իր զինակից ընկերներուն։
-Գիտե՞ս,- կ՚ըսէ քովս նստած միութենական պատասխանատու մը, – Ամէն տարի մեր տղոց ու աղջիկներուն հարիւրաւոր շապիկներու վրայ գրութիւններ ինք կը տպէր, անվճար. կ՚ըսէր. «Դրամ չեմ առներ, հայկական միութենէ դրամ չեմ գանձեր… դուք մի՛ յոգնիք, մի՛ հասնիք գործատեղիս, ես ակումբ կը բերեմ շապիկները»։
Ու ես կը ծանօթանամ Ռաֆֆիի ապրած կեանքի նաեւ այս երեսին։
Կը նայիմ պատմողի դէմքին. լուռ է ան, գլուխը կախ։ Հոս՝ «Լեւոն Շանթ» բոլոր հաւաքուածները լուռ են- քիչ առաջ Ս. Աստուածածին եկեղեցւոյ մէջ ալ անոնք լռութիւն պահպանած էին, եւ հոն ես արձանագրած էի ներկայութիւը Հալէպի Հայ Կաթողիկէ համայնքի առաջնորդ Պետրոս Արքեպիսկոպոս Միրիաթեանի, ինչպէս որ թաղման արարողութեան նշմարած էի ներկայութիւնը Հայ Աւետարանականներու համայնքապետ Վերապատուելի Յարութիւն Սելիմեանին, Հայաստանի Հանրապետութեան հիւպատոսին ներկայութիւնը։
Խօսք կ՚առնէ Հ.Յ.Դ. Սուրիոյ ներկայացուցիչ Կարօ Իւզպաշեանը. ան միայն ու միայն դրուատալից խօսքեր կ՚ուղղէ հաւատաւոր իր ընկերոջ հասցէին, ան իրաւունք ունի հպարտանալու իր գաղափարակից ընկերներով, որոնք տոգորուած են Ռաֆֆիին զոհողութեան ոգիով։ Կուսակցութեան ներկայացուցիչը Ռաֆֆիի հաւատամքի բնութագիրը կ՚ամփոփէ նոյն ինքն հերոս նահատակ բառերով. «Կ՚արժէ Սուրիոյ մէջ պայքարիլ եւ զոհուիլ նոյնիսկ եթէ մէկ հայ մնացած ըլլայ հոն»։
Քիչ ետք ներկաներէն շատերու աչքերը կ՚արցունքոտին երբ կը դիտեն Ռաֆֆիին մասին պատմող տեսաերիզը, որուն մէջ Շահան Արք. Սարգիսեան խօսքը ուղղելով Ռաֆֆիին կ՚ըսէ. «Քու յաջորդներդ պիտի քալեն քու ուղիէդ, որովհետեւ դուն քալեցիր քու հայրերուդ ուղիէն»։
Բոլորս սգակիրներ ենք, եւ սակայն բոլորս լուռ կը շարուինք մեր ցաւակցութիւնները յայտնելու Նահատակ հերոսի հարազատներուն։ Կը մօտենամ։ Ցաւակցութիւններ ընդունողներու շարքին է Բերիոյ Հայոց Թեմի առաջնորդ Շահան Սրբազան Արքեպիսկոպոս Սարգիսեանը. կը համբուրեմ Սրբազան հօր աջը, ան իր տաք ձեռքերով ամրօրէն կը սեղմէ ձեռքս, կարծես ուժ եւ հաւատք փոխանցելու ինծի. Նոյն կերպ՝ մէկ առ մէկ ան պիտի սեղմէ բոլոր ներկաներուն ձեռքերը։
Կը մօտենամ Ռաֆֆիի տիկնոջ։ Որոշած եմ պիտի ըսեմ. «ամուր մնա՛, զաւակներուդ համար»։ Կը մօտենամ, կ՚ողջագուրուիմ հետը, լուռ կը մնամ, անհեթեթ բառեր կը թուին ամէն ըսելիքներս։ Կը նայիմ շատ արցունք թափած երիտասարդ հայուհիի իր աչքերուն, որոնց մէջ ցաւի չափ ուժ ու կորով կը տեսնեմ։ Անոր աչքերը հիմա չոր են, ան պիտի չլայ մեր առջեւ, վստահ եմ նաեւ զաւակներուն առջեւ. Հերոս Ռաֆֆիի հերոսացած այրին իր մէջ ուժ պիտի գտնէ չտկարանալու, արցունքները իրեն պահելու, առանձինն լալու, երբ ինքն ու Ռաֆֆին մինակնին պիտի մնան…
Ու ողջագուրման այս պահուն կը յիշեմ դրուագ մը… Հերոս Ռաֆֆիի տիկնոջ մօր լացը 1992-ին։ Անկախացած Հայաստանի հիւպատոսարանի բացման օրն էր, հալէպահայ սկաուտները տանտիրոջ իրաւունքով կը տողանցէին, հայկական ֆանֆարները կը նուագէին, ո՛չ թէ՝ կարծէ՛ք իրենց երկրի հիւպատոսութեան բացումն էր այլ իրօ՛ք իրենց երկրի.. իսկ Ռաֆֆին զոքանչը մեր պատշգամէն դիտելով այս բոլորը կու լար, որովհետեւ իր ամուսինը այս կեանքէն հեռացած էր առանց այս օրը՝ Անկախ Հայաստանի հանրապետութեան եռագոյն դրօշի ծածանման օրը տեսնելու՝ առանց իր երազներուն մէկ մասին իրականացումը տեսնելու։
Կ՚ուզեմ Ռաֆֆիի երկու զաւակ կորսնցուցած մօր ձեռքերը համբուրել եւ ըսել . «Դուն չի կորսնցուցիր զաւակներդ, զանոնք մէկիկ-մէկիկ մեզի տուիր…»
Դուրս կ՚ելլեմ «Լեւոն Շանթ»էն, դուրս կ՚ելլեմ «Արամ Մանուկեան» կեդրոնէն- զոր կը պաշտպանեն, Ռաֆֆիին ընկերները, անոր ընկերներէն ոմանք հիմա կը պաշտպանեն Արցախը։ Ամէն մէկը իր դիրքին վրայ է, անոնցմէ ոեւէ մէկը պիտի չլքէ իր դիրքերը, անոնցմէ շատեր պիտի զոհուին, պիտի միանան իրենց հերոս ընկեր
ՌԱՖՖԻԻՆ՝ ԻՄԱ ՌԱՖՖԻՆԵՐՈՒՆ։
Հալէպի փողոցները այս պահուս վտանգաւոր են, եւ ես կը քալեմ այդ փողոցներով գլուխս կախ, ո՛չ թէ կքած, այլ խոնարհած մեր հերոսներուն առջեւ, գիտակցելով որ անոնց մատուցած մեր յարգանքի տուրքը իրենց պէտք չէ, այլ մեզի՝ անոնք մեզ քիչ մը աւելի միացուցած են, իրար հանդէպ քիչ մը աւելի ներողամիտ դարձած ենք։
