Ցեղասպանութեան ոգեկոչում երկրի տարածքին

Որքան ալ երկրի քա­ղաքա­կան հա­մայ­նա­պատ­կե­րը խիստ լա­րուած տպա­ւորու­թիւն կը պար­զէ, այս տա­րի դար­ձեալ Թուրքիոյ զա­նազան քա­ղաք­նե­րուն մէջ յի­շատա­կուե­ցան Մեծ Եղեռ­նի զո­հերը։ Այս ոգեկոչումնե­րը կարգ մը քա­ղաք­նե­րուն մէջ կա­տարո­ւեցան հա­մեստ մի­ջոցա­ռումնե­րով, իսկ Իս­թանպու­լի մէջ լայն մաս­նակցու­թեամբ։ Նա­խորդ տա­րինե­րուն պատ­մա­բան Արա Սա­րաֆեանի մաս­նակցու­թիւնով շատ աւե­լի ոգե­ւոր մի­ջավայ­րի մէջ կա­տարո­ւած յի­շատա­կու­մը այս տա­րի կա­յացաւ Տի­յար­պէ­քիրի հա­յերուն նա­խաձեռ­նութեամբ։ Պա­տերազ­մի իրա­վիճա­կին տի­րած այս քա­ղաքի պայ­մաննե­րը նկա­տի առ­նե­լով այսքա­նը իսկ կա­րեւոր մի­ջոցա­ռում պէտք է հա­մարել։ Տի­յար­պէ­քիրի հա­յերը մէկ­տե­ղուե­ցան Շա­բաթօ­րեայ Մայ­րե­րուն հետ եւ յա­տուկ յի­շեցին Ցե­ղաս­պա­նու­թեան մա­նաւանդ ալ Օս­մա­նեան Խորհրդա­րանի ան­դամ երես­փո­խան զո­հերը։ Նման բնոյ­թով մի­ջոցա­ռում մըն ալ կա­տարո­ւեցաւ Տէր­սիմ քա­ղաքի մէջ, ուր հոս ալ Տէր­սի­մի հա­յերը մէկ­տե­ղուե­ցան Սէ­յիտ Ռը­զայի յու­շարձա­նին մօտ եւ կար­դա­ցին այս տա­րուայ մամ­լոյ յայ­տա­րարու­թիւնը։ Ան­գա­րայի եւ Իզ­մի­րի մէջ կա­յացած նմա­նաբ­նոյթ յի­շատա­կումնե­րը կրկնո­ւեցան նաեւ Չա­նաք­քա­լէի, Մար­տի­նի եւ այլ քա­ղաք­նե­րուն մէջ։

Իս­թանպու­լի մի­ջոցա­ռու­մը ինչպէս նա­խորդ տա­րիներ այս տա­րի եւս ու­նէր զան­գո­ւածա­յին բնոյթ։ Ինչպէս ամէն տա­րի այս տա­րի ալ Կա­լաթա­սարա­յի հրա­պարա­կին վրայ մէկ­տե­ղուած Շա­բաթօ­րեայ Մայ­րե­րը իրենց ան­յայտ կո­րած հա­րազատ­նե­րու կող­քին կը յի­շէին նաեւ հայ ազ­գի նա­հատակ­նե­րը իրենց կուրծքին վրայ պա­հելով Գրի­գոր Զոհ­րա­պի, Դա­նիէլ Վա­րու­ժա­նի, Սիաման­թո­յի, Ռու­բէն Սե­ւակի, Կո­միտաս Վար­դա­պետի եւ այ­լոց նկար­նե­րը։ Իսկ Կի­րակի օր Մար­դու Իրա­ւունքնե­րու Միու­թեան նա­խաձեռ­նութեամբ յի­շատակ­ման մի­ջոցա­ռում կազ­մա­կեր­պո­ւեցաւ նախ Հայ­տարփա­շայի կա­յարա­նին մօտ, ուրկէ հայ աք­սո­րեալ­նե­րը մեկ­նած էին դէ­պի մահ։ Երկրորդ մի­ջոցառ­ման վայրն էր Շիշ­լիի Հա­յոց Գե­րեզ­մա­նատու­նը, ուր կը ննջէ շա­րու­նա­կուող ցե­ղաս­պա­նու­թեան զո­հերէն Սե­ւակ Պա­լըք­ճը։ Տրո­ւած ըլ­լա­լով որ Ապ­րիլ 24 թո­ւակա­նը միաժա­մանակ մա­հուան տա­րելիցն է այս տա­րաբախտ զի­նուո­րին, շի­րիմին վրայ կա­տարո­ւեցաւ նաեւ Հո­գեհանգստեան Կարգ, ձե­ռամբ Տէր Շի­րուան Քա­հանայ Կիւրզեանի։

Օրո­ւայ վեր­ջին ու ամե­նախորհրդան­շա­կան մի­ջոցա­ռու­մը տե­ղի ու­նե­ցաւ Փէ­րա թա­ղամա­սին մէջ Իս­թիքլալ փո­ղոցի վեր­ջա­մասին Թիւ­նէ­լի հրա­պարա­կին վրայ։ Մար­դու Իրա­ւունքնե­րու Միու­թեան եւ ցե­ղապաշ­տութեան ու ատե­լու­թեան դէմ իր տա­րած պայ­քարնե­րով ծա­նօթ «ՏուրՏէ» հար­թա­կը գլխա­ւոր կազ­մա­կեր­պիչներն էին Թիւ­նէ­լի հրա­պարա­կի մի­ջոցառ­ման։ Անոնց միացան նաեւ ՀՏՓ կու­սակցու­թեան պատ­գա­մաւոր­ներ, Կա­նանչնե­րու Կու­սակցու­թեան Նա­խագա­հը, մտա­ւորա­կան­ներ եւ պոլ­սա­հայ հա­մայնքէն դէմ­քեր։

Այս հա­ւաքոյ­թին ներ­կայ էին նաեւ Եւ­րո­պայէն ժա­մանած պա­տուի­րակու­թիւն մը, որոնց կազ­մին մէջ էր ՀԲԸՄ-ի Եւ­րո­պայի ղե­կավար Նի­քոլաս Դա­ւիթեան, նոյն կազ­մա­կեր­պութեան Հո­լան­տա­յի ներ­կա­յացու­ցիչ Յա­րութ Փա­լան­ճեան եւ այլ դէմ­քեր։

Նշենք որ Ապ­րի­լի 24-ին «ԻՄՃ», «Հա­յաթ ԹՎ» եւ Պրիւքսէ­լէն թրքե­րէն հա­ղոր­դում կա­տարող «Մէտ Նու­չէ» քրտա­կան հե­ռուստա­կայա­նը ամ­բողջ օրո­ւայ ըն­թացքին յա­տուկ հա­ղոր­դում կա­տարե­ցին 1915-ի ցե­ղաս­պա­նու­թեան նիւ­թով։

2016-ի Ապ­րիլ 24-եան ոգեկոչումնե­րուն մէջ բա­ցառիկ եզա­կի երե­ւոյթ էր վեր­ջերս Վա­նի մէջ բնա­կարան մը գնե­լով իր նախ­նեաց եր­կի­րը վե­րադար­ձած Հա­յաս­տա­նի քա­ղաքա­ցի Տի­կին Գա­յիանէ Գէոր­գեանի Աղ­թա­մար կղզու Սուրբ Խաչ Եկե­ղեց­ւոյ մէջ կա­տարած սգա­հան­դէ­սը։ Տի­կին Գէոր­գեան իբ­րեւ Վա­նի միակ հա­յու­հի տե­ղացի­ներու ցա­ւակ­ցութիւննե­րը ըն­դունեց եկեղեցւոյ մէջ եւ իրենց բաժնեց խորհրդանշական հոգեճաշ։