ԲԱԳՐԱՏ ԷՍԴՈՒԳԵԱՆ
Հազար շաբաթ… Այլ խօսքով 10 միլիոն 80 հազար վայրկեան։ 168 հազար ժամ։ 7 հազար օր։ 229 ամիս եւ 19 տարի։ Անվիճելիօրէն Թուրքիոյ ամենաերկարատեւ բողոքի ցոյցն է Շաբաթօրեայ մարդկանց արդարութեան պահանջի միտող բողոքի ցոյցը։ Սոյն աշխատութիւնով պատմուածը անարդարութեան դէմ ինքզինք Կալաթասարայի հրապարակին վրայ գտած մարդկանց պատմութիւնն է։
Մեր երիտասարդ բարեկամ, լրագրող Սերտար Քորուճու այս տողերով կը բնութագրէ իր վերջին գիրքը. «Շաբաթօրեայ Մայրերը»։
Նիւթը արդէն ընդմիշտ «Ակօս»ի կիզակէտին եղած է։ Այդ շրջանակէ ներս «Ակօս»ի նախորդ թիւերուն ընդարձակ հարցազրոյց մըն ալ հրատարակուած էր հեղինակին հետ։
Այսօր երբ մեր ձեռքին ունինք գիրքի մակագրուած օրինակը, կ՚արժէ խօսիլ այս աշխատասիրութեան բովանդակութեան մասին։ Գիրքի առաջին 60 էջերը ընդհանուր նկարագրական մըն է, որ զանազաններ կ՚արտայայտուին այս երկարատեւ պատմութեան իրենց վրայ թողած տպաւորութիւններու նկարագրումով։ Ապա կ՚սկսի հարազատներու վկայութիւնները, որոնք յաջորդող էջերը կը հասցնեն անյայտ կորածներու անուանացանկին։ 591 անուններէ բաղկացող այդ ցանկը անշուշտ, որ անյայտ կորածներու միայն պաշտօնապէս գրանցուածները կ՚ընդգրկէ։
Անոնք, որոնց հարազատները դիմած են Մարդի Իրաւունքներու Միութեան։ Թուրքիոյ ամենատառապալից շրջանը բնութագրող պատմութիւն մըն է այս։ 1990-ական տարեթիւերը մանաւանդ երկրի Հարաւ Արեւելեան նահանգներու մէջ գիւղերու հրկիզման, գիւղացիներու պարտադիր լքման ենթարկուած տարիները եղան։ Արդարեւ հարազատներու պատմուածները այդ օրերու անցուդարձներուն մասին ալ բազմաթիւ վկայութիւններ կ՚ընդգրկէ։
Քաղաքականութիւնը իր պատճառած վերիվայրումներու ընդմէջէն կը շարունակէ յառաջանալ, բայց անհատներ, յատկապէս ալ որդեկորոյս մայրերը իրենց կեանքի տեւողութեամբ կը տանին այդ տառապանքները։ Նոյնիսկ կը փոխանցեն յաջորդ սերունդներուն։ Այդ է պատճառը, որ «Շաբաթօրեայ մայրեր» ասոյթը հետզհետէ ընդլայնեցաւ ու վերածուեցաւ «Շաբաթօրեայ մարդիկ» կոչումին։
Եղելութիւնը քիչ մը աւելի լայն տեսանկիւնով եթէ դիտենք, դիւրաւ պիտի նշմարենք անոր համաշխարհային բնոյթը։ Արկենդինայի մէջ Փլացա տէ Մայոյի մայրերու դիմադրութիւնը եթէ օրինակ հանդիսացաւ «Շաբաթօրեայ Մարդկանց» ցոյցերուն, ան ալ իր կարգին կը ներշնչէ նման բնոյթով ընթացող նոյն տեսակի բողոքի ցոյցերը։
