Başkanlığa bağlı Anayasa Reformları Uzmanlık Komisyonu, hızlı yürütülen bir sürecin ardından tasarıyı oylamaya hazır hale getirdi. Açıklanan son verilere göre, referandumda oy kullanma hakkı olan yaklaşık iki buçuk milyon kişi, ülkenin kaderine yön verecek.Ermenistan’da iktidar, başkanlık sistemini değiştirmek istiyor. Cumhurbaşkanı Serj Sarkisyan’ın 22 Eylül’de Parlamento’ya ilettiği tartışmalı ‘Anayasa Değişikliği Tasarısı’, 6 Aralık’ta halk oylamasına sunulacak.
Muhaliflerin oluşturduğu cephe, ülkenin siyasi ve ekonomik olarak güçlenmesi için referandumda ‘Hayır’ oyunu savunuyor ve halka yüksek katılım çağrısında bulunuyor.
Sarkisyan’ın hedefi
Ermenistan Anayasası’nda düşünülen söz konusu değişiklik, Ermenistan’ın başkanlık sisteminden parlamenter sisteme geçişini ön görüyor. Tasarıyı hazırlayan komisyona göre, değişiklik, kamu yönetiminde verimliliği artıracak. Ancak, ülkedeki muhalefetin öne sürdüğü esas tartışma, üçüncü kez başkanlık yarışına girme şansı bulunmayan Sarkisyan’ın, parlamenter sisteme geçip kendine uygun bir mevkide, ülke yönetiminde söz sahibi olmaya devam etmek istediği yönünde. Tasarıya göre, cumhurbaşkanının görev süresi beş yıldan yedi yıla çıkarılıp göreve ikinci kez seçilme hakkı kaldırılacak. Cumhurbaşkanının herhangi bir siyasi partiye üye olmaması gerekiyor.
Muhaliflerin oluşturduğu cephe, ülkenin siyasi ve ekonomik olarak güçlenmesi için referandumda ‘Hayır’ oyunu savunuyor ve halka yüksek katılım çağrısında bulunuyor. ‘Hayır’ cephesi liderlerinden Ermenistan Ulusal Kongresi Partisi Milletvekili Levon Zurabyan, 2008’deki başkanlık, 2012’deki genel ve 2013’teki başkanlık seçimlerinde muhalefetin 600-650 bin oy aldığını hatırlatarak, 6 Aralık’taki halk oylamasına yaklaşık 1 milyon seçmenin katılacağını, dolayısıyla bu oylamada aynı başarının yeni anayasaya ‘Hayır’ demeye yeteceğini söylüyor. Diğer yandan, referanduma 30 gün kala, Emniyet’ten yapılan açıklamaya göre, ülkede oy kullanma hakkı olan yaklaşık iki buçuk milyon vatandaş var.
Şarmazanov’un tepkisi
1 Aralık’ta basına açıklamada bulunan Meclis Başkan Yardımcısı ve iktidardaki Cumhuriyetçi Parti Basın Sözcüsü Eduard Şarmazanov, seçim hilelerine ilişkin iddialar için, “Bazı siyasi partilerin gerçek destekçilerinin güvenilir müşahitleri olmaması, bizim suçumuz değil. Seçmenlerimizi ‘satılmış’ olmakla suçlamak çok yanlış. Sorunu kendi içlerinde aramalılar. Bugün güvenilir müşahit bulamayanlar, yarın halka nasıl liderlik edecekler” diye konuştu.
Ermenistan Ulusal Kongresi ve Ermenistan Halk Partisi, Miras Partisi, OEK Partisi, Kurucu Parlamento Hareketi, ‘Elektrik Yerevan’ gösterilerinden tanıdığımız ‘İzin Vermeyeceğiz’ ve ‘Yeni Ermenistan’, Kendi Kaderini Tayin Partisi, ‘Ermenistan Ayağa’ Hareketi, referandumda ‘Hayır” diyecek bloku oluşturuyorlar. Taşnaktsütyun ile geçen senelerde Başkan Sarkisyan’ı devirmeye kalkan Müreffeh Ermenistan Partisi, değişiklik için ‘Evet’ diyecekler.
Miras Partisi ve Kurucu Parlamento Partisi’nin oluşturduğu ‘Yeni Ermenistan Hareketi’, 1 Aralık’tan itibaren Yerevan’da mitingler yapmaya başladı. Belediye, protesto gösterileri için izin vermezken, diğer illerden Yerevan’a gelemeye çalışan toplu taşıma araçlarına farklı sebeplerle zorluk çıkartılıyor.
Yeni Ermenistan Hareketi, yaptığı yazılı açıklamada, “Referanduma 4-5 gün kala, hükümet büyük insan hakları ihlallerinde bulunuyor. İki anayasal hakkı, toplanma ve seyahat etme hakları kısıtlanıyor. Bu ayıplarından sonra hâlâ vatandaşların ‘Evet’ diyeceğini düşünüyorlar. ‘Hayır’ demenin neden doğru olduğu bir kez daha kanıtlandı” denildi.
Muhalefet partilerinden Miras Partisi Başkanı Raffi Hovhanisyan, referandumun acilen iptal edilmesi ve yeni başkanlık seçimleri yapılmasını talep ederken, “Son güne kadar iptal için çalışacağız; eğer referandum yapılırsa, sonuçların iptal edilmesi çağrısında bulunacağı. Sonrasındaysa eylemlerimize devam edeceğiz” dedi.
Taşnakların tavrı
Taşnaktsütyun Partisi’nin yayınladığı ‘Neden Evet Demeliyiz’ kitapçığında, “Ermenistan’da bugün hemen herkes değişiklik istiyor. Taşnaktsütyun, bu değişimin kökten ve sistemli bir değişiklik olmasından yana. Yönetim biçiminin değişmesi, kastettiğimiz yeniliğin en büyük gerekliliği. İhtiyacımız olan şey, parlamenter sistem” deniyor.
AB Ermenistan Temsilcisi Pyodr Svitalski, “Anayasal değişiklik eğer küçük hesaplar için yapılıyorsa, olumlu bir etkisi olmayacaktır. AB, referandumun sonucundan ziyade, şeffaf ve demokratik bir ortamda geçip geçmeyeceği ile ilgileniyor” yorumunda bulunurken; ABD’nin Ermenistan Büyükelçisi Richard Mills, “Hükümet bu referandumda tüm seçmenlere eşit şans tanımalı. Sanıyorum, içinde bulunduğumuz durumda iki taraf da özgürce fikirlerini dile getirebiliyor” dedi.
Hükümet, demokratik toplumlun olmazsa olmazı olarak gördüğü ve ısrar ettiği parlamenter sistemin, Ermenistan’a ne yönde ve nasıl fayda sağlayacağını açıklayamazken, muhalefet de bu gidişatın Kuzey Kore ya da Sovyetler’deki gibi bir tek parti düzeninin başlangıcı olduğunu söylüyor.
